Το πραγματικό κόστος απομάκρυνσης της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35.*

Γράφει ο Αντγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου**.

 Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε στα μέσα Ιουλίου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απομακρύνουν την Τουρκία από το πρόγραμμα συμπαραγωγής μαχητικών αεροσκαφών F-35, αφού η Τουρκία παρέλαβε την πρώτη αποστολή του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400. Η απόφαση αυτή των ΗΠΑ, θα εμποδίσει την Τουρκία να παραλάβει οποιοδήποτε από τα 100 F-35 που είχε προγραμματίσει να αγοράσει. Επιπλέον, η απόφαση αυτή του Λευκού Οίκου απομακρύνει και τις τουρκικές εταιρείες από  την αλυσίδα συμπαραγωγής τμημάτων των F-35.

Επίσης, η Τουρκία σχεδίαζε να φιλοξενήσει τη βάση συντήρησης στην οποία οι χώρες της Μέσης Ανατολής που είχαν ή θα αποκτήσουν στόλους F-35, θα μπορούσαν να συντηρήσουν τα αεροσκάφη τους στη βάση αυτή. Το σχέδιο αυτό ακυρώθηκε επίσης.

Εκτιμάται ότι η κίνηση της αμερικανικής κυβέρνησης θα κοστίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες 500 εκατομμύρια δολάρια περίπου. Όσον αφορά όμως την Τουρκία, έχει ήδη προκαταβάλει περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο δολάρια για την προγραμματισμένη αγορά του F-35, χρήματα τα οποία ενδεχομένως να μην πάρει πίσω.

Παραλαμβάνοντας τους S-400, η ​​Τουρκία όχι μόνο φαίνεται να έχει διακόψει την αλυσίδα εφοδιασμού και κατασκευής των F-35, αλλά έχει χάσει και την ικανότητα της να προσθέσει την επόμενη γενιά μαχητικών αεροσκαφών στο οπλοστάσιο της. Τα έσοδα από την εξυπηρέτηση των F-35 χωρών όπως το Ισραήλ θα μπορούσαν να  καλύψουν το κόστος αγοράς των F-35 της Τουρκίας. Η Τουρκία επέλεξε να αγοράσει ένα τακτικό όπλο, τους S-400, το οποίο θα της προσφέρει ελάχιστη ασφάλεια και κάτω από περιορισμένες συνθήκες, αντί να αποκτήσει τα αεροσκάφη F-35, που θα της έδιναν αεροπορική υπεροχή στην περιοχή.

Σε αυτό το σημείο, παραμένει ασαφές το ποιές είναι οι επιλογές προμήθειας της Τουρκίας. Τα μαχητικά της αεροσκάφη F-16 γερνούν και ο στόλος των βομβαρδιστικών F-4 και F-5 είναι ξεπερασμένος (με αρκετά από αυτά να συντρίβονται τα τελευταία χρόνια). Αμέσως μετά την παράδοση των εξαρτημάτων των S-400 στα μέσα Ιουλίου, η Ρωσία άρχισε να ανακοινώνει την ετοιμότητα της να ξεκινήσει συζητήσεις με την Τουρκία για την πώληση ρωσικών μαχητών πέμπτης γενεάς όπως το Su-35.

Παρόλο που οι παραδόσεις των S-400 στην Τουρκία έχουν αρχίσει, ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ολόκληρη η παράδοση εξαρτημάτων και πυραύλων δεν θα ολοκληρωθεί πριν από τον Απρίλιο του 2020. Το ότι το οι S-400 πιθανόν να μην είναι επιχειρησιακά λειτουργικοί μέχρι τότε, φανερώνει ότι η Τουρκία προσπαθεί να αγοράσει χρόνο. Παράλληλα το Κογκρέσο των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα αντιμετωπίσει σημαντικές κυρώσεις σύμφωνα με τον Νόμο CAATSA «Countering America's Adversaries Through Sanctions Act»  αν ενεργοποιήσει και αναπτύξει τους S-400. Τι θα συμβεί αν η Τουρκία καθυστερήσει να ενεργοποιήσει επιχειρησιακά τους S-400 ή ακόμα και να τους πουλήσει σε Τρίτη χώρα; Ίσως για αυτούς τους λόγους ο πρόεδρος Trump ζήτησε χρόνο για να διαπραγματευτεί με την Τουρκία πριν από την εφαρμογή των κυρώσεων.

Από την πλευρά των ΗΠΑ, υπάρχει η επιθυμία να αποφευχθεί η διακοπή του κύκλου εφοδιασμού και παραγωγής του F-35 που θα προκύψει από την απομάκρυνση της Τουρκίας. Μια περαιτέρω ανησυχία επικεντρώνεται σε αυτό που θα μπορούσε να κάνει η Τουρκία εάν επιβληθούν άμεσα κυρώσεις.  Ο Erdogan δήλωσε σαφώς ότι εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες λάβουν τέτοια μέτρα τότε η Τουρκία θα προβεί σε αντίποινα, όπως π.χ. η απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από την αεροπορική βάση του Incirlik η οποία θα αποσυντονίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην περιοχή.

Εκτός από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, είναι σίγουρο ότι η Τουρκία απομακρύνεται και από το ΝΑΤΟ. Σίγουρα η απομάκρυνση της από το πρόγραμμα των F-35 θα έχει ως αποτέλεσμα και την απομάκρυνση της από βασικά στρατιωτικά προγράμματα, αποστολές και πλατφόρμες πληροφοριών του ΝΑΤΟ, καθώς η εγκατάσταση του συστήματος S-400 αποτελεί άμεση απειλή για την επιχειρησιακή ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Ακόμη και αν ο Trump αποδυναμώσει την επιβολή κυρώσεων στο άμεσο μέλλον, αυτή η καθυστέρηση είναι απίθανο να συνεχιστεί. Ανεξάρτητα από την Τουρκία, χώρες όπως η Κίνα και η Αίγυπτος ενδιαφέρονται επίσης για την αγορά του συστήματος S-400. Αν δεν αποθαρρυνθούν από την τύχη της Τουρκίας, θα  βρουν ευκαιρία και δικαιολογία να αγοράσουν όπλα τα οποία δεν κατασκευάζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Κογκρέσο δεν αναμένεται να το ανεχτεί ή να το δεχτεί αυτό.

Σε τελική ανάλυση, η ευρύτερη εικόνα είναι σαφής. Η απώλεια εμπιστοσύνης μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Τουρκίας είναι πραγματική και θα είναι δύσκολο να αποκατασταθεί σύντομα σε οποιαδήποτε ουσιαστική μορφή. Το ερώτημα ωστόσο αν οι S-400 θα καταστούν επιχειρησιακά λειτουργικοί και πότε παραμένει αναπάντητο.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα Τύπος της ΗΠΕΙΡΟΥ στις 28 Σεπ. 2019.

** Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (info@antoniosvasileiou.gr).