28η Οκτωβρίου 1940. Ένα θαύμα του Ελληνικού έθνους όταν είναι και ενεργεί ενωμένο.

Η Προμαχούσα μεν αλλά παραγκωνισμένη Ήπειρος.

Γράφει ο Αντγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Πλησιάζει η 28^η Οκτωβρίου, μία ημερομηνία σταθμός για την προμαχούσα Ήπειρο, την οποία η πολιτεία πρέπει να τιμά ανάλογα με την προσφορά της. Δυστυχώς η συμπρωτεύουσα της «κλέβει» αυτή την τιμή.

Ήδη άρχισαν οι προετοιμασίες για τον εορτασμό του έπους του ’40 και της μεγαλειώδους νίκης των Ελλήνων κατά των φασιστών εισβολέων στο έδαφος της Ηπείρου τις πρωινές ώρες της 28^ης Οκτωβρίου 1940.

Την παραμονή της επίθεσης ο τότε Διοικητής της ιστορικής  VIIIης Μεραρχίας Υπτγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, ο οποίος παρά τις αντίθετες απόψεις του Γενικού Επιτελείου που προέβλεπε άμυνα πίσω από τον Άραχθο ποταμό, διέταξε να κρατήσει την γραμμή άμυνας Ελαία - Καλαμά μέχρις εσχάτων και σε επικοινωνία του με το Γενικό Επιτελείο Στρατού (Άνχη Κορώζη) είχε πει : «Αναφέρατε παρακαλώ εις τον κ. Αρχηγόν του ΓΕΣ ότι η προσωπική μου γνώμη είναι ότι αύριο την πρωΐαν, ίσως δε και κατά την διάρκειαν της νυκτός 27 με 28 Οκτωβρίου, θα έχωμεν ιταλικήν επίθεσιν. Η Μεραρχία θα επιτελέση το καθήκον της προς την πατρίδα, συμφώνως προς διαταγάς και οδηγίας του ΓΕΣ. Δύναμαι να βεβαιώσω υπευθύνως τον κ. Αρχηγόν του ΓΕΣ, και τονίζω τούτο ιδιαιτέρως, ότι δεν θα περάσουν Ιταλοί από το Καλπάκι.»

Την 28^η Οκτωβρίου ο στρατηγός Κατσιμήτρος στην ημερησία διαταγή του έγραφε :

«Αξιωματικοί  και οπλίται της Ογδόης Μεραρχίας.

Ο Πρέσβυς της Ιταλίας εν Αθήναις εζήτησεν από την Κυβέρνησιν ημών να διέλθει ο Ιταλικός Στρατός δια του εδάφους μας.

Η Κυβέρνησις απέρριψε την αίτησιν ταύτην, και διέταξεν αντίστασιν μέχρις εσχάτων.

Ήδη διανοίγεται το στάδιον της εκτελέσεως του υπερτάτου προς την πατρίδα καθήκοντος δι’ αντιστάσεως, μέχρις αισχάτων συμφώνως προς το σχέδιον ενεργείας.

Αξιωματικοί και οπλίται της Ογδόης Μεραρχίας αμυνθήτε του Ιερού Πατρίου εδάφους μετά φανατισμού εναντίον του επιδρομέως όστις θέλει να προσβάλη ημάς υπούλως και ανάνδρως.

Αναμνησθήτε των ενδόξων παραδόσεων του Έθνους μας και πολεμήσατε μετά λύσσης κατά του ανάνδρου εχθρού όστις τόσον ατίμως και ανάνδρως θέλει να προσβάλη τούτο.

Δείξατε εις αυτόν ότι είμεθα εις θέσιν να δώσωμεν την δέουσαν απάντησιν, όπως έδωσαν και οι Πρόγονοι μας εις τους επιδρομείς Πέρσας.

Ο Θεός ας βοηθήση τον Τίμιον υπέρ πατρίδος αγώνα μας και ας ευλογήση τα όπλα μας διότι θα αγωνισθώμεν υπέρ βομών και εστιών και υπέρ της ελευθερίας μας.

Εις πεποίθησιν ακράδαντον υπέρ της νίκης αναφωνώ μεθ’ υμών.

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ! – ΖΗΤΩ Η ΠΑΤΡΙΣ ! – ΖΗΤΩ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ !»

Επειδή τα γεγονότα και η εξέλιξη του αγώνα από την 28^η Οκτωβρίου 1940 μέχρι και τον Απρίλιο του 1941, αφενός μεν είναι γνωστά, αφετέρου δε από όλα τα ΜΜΕ θα αναλυθεί διεξοδικά, θα προτιμήσω να μην τα επαναλάβω. Θα αναφερθώ μόνο και με λεπτομέρειες στην φονικότερη μάχη, αυτή του υψώματος 731 βορείως του χωριού Κλεισούρα και δίπλα στα ύψωμα Τρεμπεσίνα.

Ο τιτάνιος αγώνας στο ύψωμα 731 όπως αναγράφεται στο προσωπικό χειρόγραφο ημερολόγιο του τότε Ταγματάρχη Δημητρίου Κασλά, από το Πουρί Ζαγοράς, Διοικητή του 2ου Τάγματος του 5ου Συντάγματος Τρικάλων, που από 9 έως 12 Μαρ. 1941 με τους στρατιώτες του, υπερασπίστηκε με αυτοθυσία το ύψωμα 731 : 

«1η Ημέρα: Κυριακή 9η Μαρτίου 1941 : έναρξις της επιθέσεως

 Πρωινές ώρες: Την 06:30 ώραν ήρξατο τρομακτικόν και καταιγιστικόν πυρ του εχθρικού Πυροβολικού και όλμων. Η πρώτη ομοβροντία μιας βαρέως Πυροβολαρχίας ερρίφθη ακριβώς την 06:30 ώραν επί του υψώματος 731, όπου ο Σταθμός Διοικήσεώς μου ήτο το σύνθημα της ενάρξεως της βολής.

 Ο βομβαρδισμός συνεχίζεται με αυξάνουσαν έντασιν. Σμήνη αεροπλάνων ρίπτουν συνεχώς τα φορτία των επί των υψωμάτων 731 και 717. Το ύψωμα 731, όπου το Τάγμα μου, σείεται συνεχώς, σκόνη, φωτιά και καπνός, η ατμόσφαιρα είναι βαρειά, δύσκολα αναπνέει κανείς από τα αέρια των εκρήξεων, κόλασις πυρός, μας περιβάλλαν καπνοί και αι φλόγες, δεν ημπορούμε να διακρίνουμε τι γίνεται εις απόστασιν 10 μέτρων. Το ύψωμα 731 ήτο δασωμένον με δέντρα ύψους 4-5 μέτρων, εντός διώρου έμεινε γυμνόν. Τα συρματοπλέγματά μας κατεστράφησαν, τα χαρακώματα ισοπεδώθηκαν, οι στρατιώται καλύπτονται εις τας οπάς των οβίδων και αγωνίζονται απεγνωσμένα να επανορθώσουν τας ζημίας, ιδίως να προστατεύσουν τα πολυβόλα και οπλοπολυβόλα από την καταστροφήν, από τις πέτρες και χώματα που εγείροντο από τας εκρήξεις. Τα υπάρχοντα επί του υψώματος 731 δύο πυροβόλα των 6,5 και αντιαρματικός ουλαμός των 37 κατεστράφησαν ολοτελώς.

Περί την 07:30 ώραν κατόρθωσα να επικοινωνήσω τηλεγραφικώς δια λίγα λεπτά με τον Συνταγματάρχην Κετσέαν, επίσης μετά του Διοικητού του Συγκροτήματος Συνταγματάρχου Γεωργούλα Ν., οι οποίοι αγωνιούσαν να πληροφορηθούν την κατάστασίν μας. Με ερώτησαν εάν οι άνδρες του Τάγματος κρατούν τας θέσεις των, τους απάντησα ότι οι Λόχοι ευρίσκονται εις τας θέσεις των. Μου διεβίβασεν την εξής Διαταγήν γραπτήν: «Επί των θέσεών σας θ' αμυνθήτε μέχρις εσχάτων, Η Πατρίς, η Ανωτάτη Διοίκησις απαιτεί να κρατήσητε ψηλά την τιμήν των όπλων ». Του απήντησα: οτιδήποτε και αν συμβή δεν θα εγκαταλείψωμεν το 731 και έχω πεποίθησιν ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί.

Περί την 8ην ώραν το Πυροβολικόν του εχθρού ήρχισε να επιμηκύνει την βολήν του εις τα μετόπισθεν του Τάγματος και την 08:30 έπαυσεν την βολήν του επί των υψωμάτων 731 και 717. ΄Ητο φανερόν πλέον ότι θα ήρχιζεν η επίθεσις των Ιταλών. Διέταξα τους Λόχους να ετοιμάσουν τα αυτόματα και να μη βάλουν από μεγάλας αποστάσεις, παρά μόνον όταν οι Ιταλοί θα έφθαναν εις ορισμένα σημεία του εδάφους που υπεδείχθησαν επί τόπου εις απόστασιν περίπου 200 μέτρων.

Περί την 09:30 ώραν οι Ιταλοί χρησιμοποιούντες τας δεξιά του 5ου Λόχου βαθείας γραμμάς πλησιάζουν επικινδύνως και προσεγγίζουν τα κατεστραμμένα συρματοπλέγματα. Αρχίζει πλέον ο αγών διά της χειροβομβίδος. Οι Ιταλοί δοκιμάζουν με τρόμον και φωνάς τα καταστρεπτικά αποτελέσματα των αμυντικών μας χειροβομβίδων.

Μεσημέρι: Την μεσημβρίαν προσπαθούν οι Ιταλοί να επαναλάβουν την επίθεσίν των, αλλά ευθύς ως αναπτύσσονται καθηλούνται και διασκορπίζονται από το Πυροβολικό και τα Πολυβόλα μας.

Απόγευμα: Το απόγευμα και ενώ μέχρι της στιγμής εκείνης τα εχθρικά πυρά είχον αραιωθή, εκσπά και νέα επίθεσις μετά σφοδρού βομβαρδισμού, εφ' ολοκλήρου του τομέως της Ι Μεραρχίας και ανασκάπτεται πάλιν το έδαφος από το πυροβολικόν και τας βόμβας αεροπλάνων. Οι στρατιώται περιμένουν να πλησιάσουν τα εχθρικά τμήματα πεζικού, τα παραλαμβάνουν με τα αυτόματα και τα αποδεκατίζουν με επιτυχείς ριπές και όταν ο εχθρός χρησιμοποιή τας βαθείας γραμμάς και προσεγγίζει τα χαρακώματα, επιτίθενται διά της χειροβομβίδος και της λόγχης. Οι Ιταλοί όμως δεν παραιτούνται. Δοκιμάζουν διά μία ακόμα φοράν, προτού νυκτώση, να διασπάσουν τας γραμμάς μας επί του υψώματος 731. Και η προσπάθεια αυτή αποκρούεται σε σοβαροτάτας απωλείας.

Βράδυ: Η νύκτα μας βρίσκει όλους εξηντλημένους σωματικώς. Είμεθα όλη την ημέραν νηστικοί. Εν τούτοις κανείς δεν θέλει να φάγη. Έχουμε άφθονο κονιάκ. Οι Λόχοι δεν ζητούν ψωμί αλλά χειροβομβίδας αμυντικάς και σκαπανικά εργαλεία. Καθ' όλην την νύκτα οι ημιονηγοί του Τάγματος, οι αφανείς αυτοί ήρωες επηγαινοερχόνταν εις τον σταθμόν εφοδιασμού διά να μας φέρουν εκατοντάδας φορτίων χειροβομβίδων, πυρομαχικών και λοιπών εφοδίων.

Την πρώτη μέρα αποκρούσθηκαν συνολικά πέντε (5) επιθέσεις έληξε με μόνη απώλεια, το ελάχιστης τακτικής σημασίας ύψωμα 717 που βρίσκεται 500 μ. βορειοτέρα από το 731. Το βράδυ το Τάγμα ΙΙ / 5ουενισχύθηκε με άνδρες του Ι / 5ου εφεδρικού Τάγματος, για αναπλήρωση των απωλειών του.

2η Ημέρα: Δευτέρα 10 Μαρτίου 1941.

Την 7ην πρωινήν ήρχισε πάλιν το ιταλικόν πυροβολικόν. Εις τας 9 ώρα αρχίζει η Ιταλική επίθεσις. Αυτήν την ημέραν κατευθύνεται προς το αριστερόν μας διά να υπερφαλαγγίσουν το 731 εκ του αριστερού. Οι Ιταλοί κινούνται με μυρίας προφυλάξεις, τους καταλαμβάνει πρώτον το Πυροβολικόν μας και τους αποδεκατίζει. Το Πυροβολικόν των Ιταλών προσπαθεί να υποστηρίζει την κινουμένην φάλαγγα. Οι Ιταλοί προχωρούν κατά διαδοχικά κύματα με προφανή σκοπόν να καταλάβουν οπωσδήποτε το 731, χωρίς να λαμβάνουν υπ' όψιν τας απωλείας των. Οι Ιταλοί φθάνουν εις απόστασιν από 50-100 μ. από την γραμμήν αντιστάσεως. Οι υπερασπιστές του υψώματος διά της λόγχης και χεροβομβίδων ενεργούν τοπικήν αντεπίθεσιν, κραυγάζοντες την περίφημον πολεμικήν ιαχήν «αέρα» αιφνιδιάζουν τους Ιταλούς, οι οποίοι αρχίζουν να τρέχουν προς τα οπίσω, μεταβαλόντες την υποχώρησίν των εις πανικόβλητον φυγήν. Η επίθεσις των συνετρίβη.

Προς το εσπέρας νομίζουν ότι θα κλονίσουν το ηθικόν των στρατιωτών μας, ρίπτουν δι' αεροπλάνων χιλιάδας προκηρύξεις, καλούν τους στρατιώτας μας να ρίψουν τα όπλα και να σπεύσουν να παραδοθούν. Αι προκηρύξεις αυταί μόνον γέλωτας προσέφερον εις τους ηρωικούς οπλίτας.

3η ημέρα : Τρίτη 11 Μαρ.1941

Χαρακτηρίστηκε ως η πιο μελανή για τους Ιταλούς και ή πιο ένδοξη για το 5ο Σ.Π, γιατί απέκρουσε την πιο λυσσώδη προσπάθεια των Ιταλών προς διάρρηξη της αμυντικής τοποθεσία στον Τομέα της Ιης ΜΠ. Εκμεταλλευθέντες το σκότος και την πυκνή ομίχλη, επιχείρησαν νυκτερινή διείσδυση στην χαράδρα «Πρόϊ Μαθ», με 2 Τάγματα Μελανοχιτώνων, προς υπερκέρασιν του υψ.731 και ταυτόχρονα εξετόξευσαν μετωπική και πλευρική επίθεση με άλλα 2 Τάγματα του 72 ΣΠ. Έγιναν έγκαιρα αντιληπτοί και ο Διοικητής του Υποτομέα, Σχης Κετσέας, διέταξε την έναρξη του πυρός στις 08:45. Η Ιταλική επίθεση απέτυχε παταγωδώς. Νεκροί περισσότεροι από 250, αιχμάλωτοι 526, μεταξύ των οποίων 20 Αξιωματικοί και άφθονο στρατιωτικό υλικό.

4η ημέρα : Τετάρτη 12 Μαρ.1941

Οι Ιταλοί εκτοξεύουν νυκτερινές επιθέσεις, με νέες δυνάμεις συνολικά 20 Τάγματα από 00:45 εναντίον των αμυνομένων του υποτομέως Κετσέα, στο υψ.731, υψ. ΜΠΡΕΓΚΟΥ ΡΑΜΠΙΤ και ΚΙΑΦΕ ΛΟΥΖΙΤ. Αποτυγχάνουν και πάλιν.

Τη νύκτα 12/13 Μαρ.1941 γίνεται αντικατάσταση του 5ου ΣΠ, λόγω απωλειών των δοκιμασθέντων τμημάτων, που απέκρουσαν 12 κύματα Ιταλικών επιθέσεων για 4 μερόνυχτα. Το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές ήταν βαρύ, αφού από τους 1200 μαχητές που είχαν ανέβει κατέβηκαν λιγότεροι από του μισούς Η νέα Δύναμη που επάνδρωσε (τον δεξιό Τομέα) ήταν το 19ο ΣΠ (Σχης Μπαλής Παναγιώτης) της VI ΜΠ, καθώς και ένα Τάγμα(Ι/67 ΣΠ) της XVIIΜΠ.

5η ημέρα : Πέμπτη 13 Μαρ.1941

Η αντικατάσταση του ΙΙ/5ου ΣΠ του Τχη Κασλά δια του ΙΙΙ/19 ΣΠ του Λγού Κουτρίδη Παναγιώτη, πραγματοποιήθηκε πριν την έλευση του σκότους και υπό την κάλυψη πυκνής ομίχλης. (Ο Λοχαγός Κουτρίδης αγωνίστηκε στο υψ.731 μέχρι τις 30 Μαρ.1941).

Οι Ιταλοί επαναλαμβάνουν από πρωίας τις επιθετικές τους ενέργειες κατά των αμυνομένων του υψ.731 και του 717, στις οποίες διεξάγεται μάχη εκ του συστάδην δια την λόγχης. Ο Τχης Κασλάς, που είχε παραμείνει και συντονίζει τον αγώνα, διέταξε αντεπίθεση με το εφεδρικό τμήμα και επέτυχε να εκδιώξει τους Ιταλούς. Κατά τις απογευματινές ώρες τραυματίστηκε ο Δκτής του Τάγματος, Λοχαγός Κουτρίδης, και ενώ δεχόταν τις φροντίδες των ιατρών στο σταθμό επιδέσεως τραυματιών, προσήλθε στρατιώτης και του ανέφερε «εισχώρηση του εχθρού στις γραμμές του 10ου Λόχου και μερική κατάληψη του υψ.731». Ενώ ο ιατρός διατάσσει τους τραυματιοφορείς να συνοδεύσουν το Διοικητή προς τα οπίσω, εκείνος με τη βοήθεια του ιπποκόμου περιβάλλεται την εξάρτηση και εφοδιάζεται με σακίδιο χειροβομβίδων το αναρτά στο λαιμό του και φέρων το πιστόλι στο , παραγγέλλει « Όσοι είναι Έλληνες και έχουν ελληνική καρδιά να με ακολουθήσουν». Όλοι σπεύδουν και τον ακολουθούν στην κορυφή του υψώματος 731 και συμπαρασύρει τους κλονισθέντες μαχητές του 10ου Λόχου και ανακαταλαμβάνουν το 731.

Η 5η ημέρα ήταν η πιο κρίσιμη για το 19 ΣΠ, καθότι μέχρι τότε δεν είχαν λάβει σκληρό βάπτισμα πυρός, έδωσαν όμως μάχες με αυτοθυσία και ηρωισμό εφάμιλλο με τους προκατόχους του 5ου ΣΠ. Στις 13:30 άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός σε ολόκληρο το μέτωπο και στις 15:30 οι Ιταλοί επιτίθενται και αποκρούονται και υποχωρούν. Στις 18:00 οι Ιταλοί επιτίθενται και πάλι κατά του 731, χωρίς αποτέλεσμα. Οι απώλειες της Μεραρχίας ανήλθαν σε 1 νεκρό Αξκό και 67 στρατιώτες και συνολικά 209 τραυματίες.

6η ημέρα : Παρασκευή 14 Μαρ.1941

Τη νύχτα 1314/Μαρ, εχθρικός λόχος εισέδυσε από την χαράδρα και πέτυχε προς στιγμή να καταλάβει τις πρώτες γραμμές του υψ.731. Με άμεση αντεπίθεση και πολλές απώλειες εκδιώχθηκε η εισχωρήσασα δύναμη.

Την 06:15 άρχισε πάλι σφοδρός βομβαρδισμός, χωρίς διακοπή μέχρι τις 10:00 και επακολουθεί νέα Ιταλική πίεση και του 731 και του υψ. Μπρέγκου Ράπιτ.

Η 14η Μαρτίου ήταν η αποκορύφωση της προσπάθειας των Ιταλών, για την κατάληψη του περιμάχητου υψ.731 Οι απώλειες της Μεραρχίας ανήλθαν σε 11 νεκρούς Αξιωματικούς και 67 στρατιώτες και 275 τραυματίες.

7η ημέρα : Σάββατο 15 Μαρ.1941

Από την 15 Μαρτίου, άρχισε να μειώνεται σταδιακά η έντονη προσπάθεια των Ιταλών κατά του υψ.731, η οποία ανακόπηκε στις 25 Μαρ.41. Τις πρωινές ώρες επικράτησε ηρεμία. Από τις 13:15 άρχισαν βολές πυροβολικού και όλμων μέχρι τις 18:30. Αργότερα στις 20:00 εκδηλώθηκε αιφνιδιαστικέ επίθεση χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού, η οποία αποκρούστηκε στις 21:00.

8η- 9η-10η ημέρα :Αναστολή Επιθέσεων (16η έως και 18η Μαρ.1941)

Από το πρωί της 16ης Μαρ μέχρι το απόγευμα της 18ης Μαρτίου δεν εκδηλώθηκε ιταλική επίθεση, παρά μόνο ανταλλαγή πυρών ΠΒ, όλμων και δράση της Ιταλικής αεροπορίας.

11η ημέρα: 19-3-1941

Ημέρα αποφασιστικής καμπής των επιχειρήσεων . Η Ιταλική διοίκηση, μετά την αδυναμία των Μεραρχιών ΠΟΥΛΙΕ και ΜΠΑΡΙ, διενεργεί επίθεση με επίλεκτες Μονάδες της Μεραρχίας ΣΙΕΝΝΑ και 4 άρματα.

Οι μαχητές του ΙΙΙ/19 ΣΠ, αιφνιδιάστηκαν από την παρουσία των αρμάτων τα οποία έβλεπαν για πρώτη φορά, το φίλιο ΠΒ βάλλει κατά των φαλάγγων και των επιτιθέμενων, άλλα τα πυρά τους είναι αναποτελεσματικά.

Ο Διοικητής του αμυνομένου τάγματος, Λγος Κουτρίδης Παναγιώτης, στην έκθεση του, γράφει : « Από βαθείας νυχτός ήρξατο προπαρασκευαστικός άγριος και καταιγιστικός βομβαρδισμός των θέσεών μας, δι αναρίθμητων πυροβόλων και όλμων που εξακολούθησε ασίγαστος μέχρι της πρωίας, οπότε εξεδηλώθη κίνηση 3 φαλάγγων κατά των θέσεών μας, Η κεντρική φάλαγγα συνοδεύεται και δια 4 αρμάτων μάχης, πρώτη φορά εμφανιζομένων και συνεργαζομένων με το Πεζικό. Κατά των εμφανιζομένων το Τάγμα δεν έχει να αντιτάξει ούτε ένα αντιαρματικό πυροβόλο, διότι τα 3 που διέθετε έχουν αχρηστευθεί από τον βομβαρδισμό που προηγήθηκε.

Αποτελεσματική αντίστασις δεν ήταν δυνατό να προβληθεί κατά των αρμάτων και έτσι η κεντρική φάλαγγα με τα 4 άρματα ,κατόρθωσε να διασπάσει το κέντρο της παράταξης του Τάγματος και να εισχωρήσει εντός των γραμμών μας. Οι Ιταλοί κατέλαβαν προσωρινά την κορυφή του υψ.731, αφού τα πλευρικά πυρά των αρμάτων επέφεραν μεγάλη σύγχυση και αρκετές απώλειες στους μαχητές οι οποίοι υποχωρούν στο αντιπρανές, για να προστατευτούν αλλά το ηθικόν τούτων παραμένει πάντοτε ακμαίον.

Ο έφεδρος Υπλγός Λαυρεντίδης Ισαάκ, διοικητής Λόχου κρατεί στερεώς το δεξιόν και διεξάγει αγώνα στήθος με στήθος με τους εισχωρήσαντες Ιταλούς. Ο γενναίος ούτος Αξιωματικός διατρέχει δις τον κίνδυνο λογχισμού, αλλά διαφεύγει δια της τόλμης και ανδρείας του και δίδει καιρόν στους οπλίτες του να καταφέρουν πλήγματα κατά του εχθρού.

Ο έφεδρος Ανθυπολοχαγός Ρούντος Κωνσταντίνος, διμοιρίτης πολυβόλων στο αριστερό της παρατάξεως, καίτοι σε προκεχωρημένη θέση, αφενός την διατηρεί απτόητος, μαχόμενος απεγνωσμένως και αφετέρου επιτυγχάνει δια της χρήσεως διατρητικών φυσιγγίων να ακινητοποιήσει το ένα άρμα δια της καταστροφής της ερπύστριας του.

Αμέσως καλώ τον εφεδρικό λόχο με επικεφαλής τον Λοχαγό Σταυρογιαννόπουλο Βασίλειο, να εκτοξεύσει άμεση αντεπίθεση από τα δεξιά του Υψ.731 για εξουδετέρωση των εισχωρησάντων Ιταλών, ενώ ό ίδιος αφού συγκέντρωσα όσους ευρίσκοντο τον ΣΔ ενήργησα αντεπίθεση από αριστερά. Η Μάχη βρίσκεται στο κατακόρυφο. Ο Λοχαγός Σταυρογιαννόπουλος προσπαθεί με οπλοβομβίδες να εξουδετερώσει τα άρματα. Το Τάγμα δοκιμάζει τη σκληρότερη μάχη από της εισόδου του στη τοποθεσία, αλλά πιστεύει στη νίκη. Η ψυχική αντοχή και το σθένος γενικώς απάντων είναι ακατάβλητο. Αποτέλεσμα εξοντώνονται πάντες ,πλην 5 που αιχμαλωτίζονται, από τους 151 μελανοχίτωνες που είχαν διεισδύσει με τα άρματα. Τα 2 εγκαταλείπονται ενώ τα άλλα 2 αναγκάζονται να αποχωρήσουν. Η μάχη κερδήθηκε το υψ.731 ανακαταλήφθηκε, με μεγάλες απώλειες ( νεκροί :3 Αξιωματικοί, πάνω από 60 οπλίτες, τραυματίες 30 Αξιωματικοί και πάνω από 100 Οπλίτες).

12η -13η ημέρα: 20 και 21-3-1941

Οι Ιταλοί δεν επιτέθηκαν τις μέρες αυτές, έγιναν όμως σφοδρές ανταλλαγές πυρών και επιδρομές της Ιταλικής αεροπορίας.

Στις 21 Μαρτίου ο Μουσολίνι, αναχώρησε, από το αεροδρόμιο Τιράνων, για τη Ρώμη οικτίρων τους Στατηγούς του.

14η ημέρα: 22-3-1941

Την 09:30 ώρα παρουσιάστηκε, προ του υψ.731, με λευκές σημαίες, ομάδα Ιταλών κηρύκων από 3 στρατιωτικούς ιερείς και μερικούς τραυματιοφορείς και ζήτησαν εκεχειρία 4-6 ωρών για περισυλλογή και ενταφιασμό των νεκρών και ανέφεραν δε ότι Διοικητής της Μεραρχίας ΜΠΑΡΙ διέταξε αυτοβούλως τη διακοπή του πυρός και παρακαλούσε να γίνει το ίδιο από τους Έλληνες.

Ενημερώθηκε το Γενικό Ελληνικό Στρατηγείο, με αγγελιοφόρο τον αείμνηστο (τότε) έφεδρο υπολοχαγό Ισαάκ Λαυρεντίδη, αντιπρότεινε στην Ιταλική Διοίκηση, για την αποδοχή της ανακωχής:

·        1ον η ανακωχή να επεκταθεί και στη Αεροπορία,

·        2ον να είναι 4ωρη από το πρωί της επομένης,

·        3ον να αναγραφεί ότι η εκεχειρία ζητήθηκε από τους Ιταλούς,

·        4ον ότι μπορούσε να επεκταθεί και στους άλλους τομείς,

·        5ον ότι η περισυλλογή των νεκρών από το υψ.717 μέχρι και την χαράδρα ‘’Πρόϊ-Μαθ’’, θα γινόταν από Ελληνικά τμήματα, παρισταμένων και αόπλων Ιταλών αντιπροσώπων του υγειονομικού .

Ο υπολοχαγός επέστρεψε στις 22:00 και ανέφερε ότι «οι όροι δεν έγιναν δεκτοί και οι εχθροπραξίες θα ξανάρχιζαν στις 23:00», όπως και έγινε.

15η ημέρα: 23-3-1941

Όλη τη νύχτα 22/23 άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός χωρίς διακοπή μέχρι το πρωί να συγκλονίζει το υψ.731. ( προφανώς ως αντίποινα στη μη επίτευξη της συμφωνίας).

16η ημέρα: 24-3-1941

Εκτοξεύθηκε στις 00:30 επίθεση κατά των Ελληνικών θέσεων στο υψ.731, με υποστήριξη ΠΒ και όλμων. Στις 03:30 εκτοξεύτηκε και νέα επίθεση Αποκρούσθηκαν, όπως και οι προηγούμενες .

17η ημέρα: 25-3-1941

Έγινε σφοδρός βομβαρδισμός με πυρά ΠΒ, κατά του υψ.731.

Οι επόμενες ημέρες : από 27 Μαρ μέχρι 14 Απρ.1941

Συνοψίζοντας το υψ.731 από 9ης μέχρι της 25ης Μαρτίου 1941, δέχτηκε είκοσι (20) επιθέσεις. Η πλέον έντονη φάση ήταν μέχρι τις 15 Μαρτίου. Από της 25ης Μαρτίου οι επιχειρήσεις κατά του τομέως της Ιης Μεραρχίας, ακολούθησαν φθίνουσα πορεία, χωρίς όμως την παραίτηση των Ιταλών από τις προσπάθειες διάρρηξης της τοποθεσίας.

Μέχρι την 6η Απρ.1941, ημέρα επιθέσεως των Γερμανών κατά της Ελλάδος, αλλά και μια ακόμη εβδομάδα, τα Ελληνικά Στρατεύματα διατηρούσαν τις προκεχωρημένες θέσεις τους στην Β. Ήπειρο, αποκρούοντας επιτυχώς τις αλλεπάλληλες Ιταλικές επιθέσεις.

Οι μαχητές του υψ.731 , συμπτύχθηκαν στις 14 Απρ.1941. Το ύψωμα 731 έγινε δόξα και το όνομά του γράφτηκε στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη: «731»

Η «Εαρινή Επίθεση» των Ιταλών απέτυχε. Ο Μουσολίνι έφυγε ταπεινωμένος.

Συνολικές Απώλειες : 47 Αξιωματικοί και 1196 οπλίτες.

Δυο λόγια για το σήμερα

Σε τιμή και ανάμνηση της θυσίας των Ελλήνων Αξιωματικών και Οπλιτών, κάθε χρόνο την 28^η Οκτωβρίου γίνονται μνημόσυνα, τρισάγια και κατάθεση στεφάνων στα δύο στρατιωτικά νεκροταφεία στην Κλεισούρα και τους Βουλιαράτες της Βορείου Ηπείρου με συμμετοχή πλήθους κόσμου από την Ελληνική Εθνική Ομογένεια και σημαντικό αριθμό επισκεπτών από την Ελλάδα.

Μετά από δέκα έτη αφότου είχε συγκροτηθεί η διακρατική επιτροπή Ελλάδος – Αλβανίας (21-11-2008) για την ανεύρεση και εκταφή των 7.976 άταφων πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών εντός του Αλβανικού εδάφους και την εν συνεχεία ταυτοποίηση και ταφή των στα δύο στρατιωτικά νεκροταφεία, άρχισε τον Ιανουάριο 2018 η υλοποίηση της εν λόγω συμφωνίας και ήδη τα λείψανα μεγάλου αριθμού πεσόντων έχουν ανευρεθεί και πολλά από αυτά έχουν ήδη ενταφιαστεί στους Βουλιαράτες και την Κλεισούρα.

Δυστυχώς πέρυσι στις εκδηλώσεις για την επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου συνέβη το τραγικό συμβάν της στυγνής δολοφονίας του Β/Η Κων/νου Κατσίφα από την Αλβανική αστυνομία, με αποτέλεσμα το μέχρι τότε ήρεμο κλίμα του εορτασμού της μνήμης και της τιμής να κινδυνεύει να εκτροχιαστεί με απρόβλεπτες συνέπειες για την συνέχιση της εκταφής των πεσόντων ηρώων μας. Η συγκεκριμένη επιτροπή ανεύρεσης και εκταφής από όσο εκτιμώ και γνωρίζω καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες για να φέρει εις πέρας την εθνικά ευαίσθητη αποστολή της και θα ήταν άδικο το δυστυχές συμβάν της δολοφονίας να αναστείλει ή ακόμη και να διακόψει τις εργασίες της.

Ας υπάρξει αυτοσυγκράτηση των επισκεπτών και όσων προσπαθούν με διάφορες ενέργειες των (συγγραφείς και πωλητές βιβλίων) και ας μη γίνουν υπαίτιοι για όξυνση του κλίματος και τη δημιουργία επεισοδίων τα οποία και προφανώς ευνοούν την άλλη πλευρά.

Τέλος η Ήπειρος δικαιούται να είναι το κέντρο των εκδηλώσεων της 28^ης Οκτωβρίου και όχι η Θεσσαλονίκη, ως ελάχιστη προσφορά τιμής στα παλικάρια της και τις ηρωίδες γυναίκες της Πίνδου που κατόρθωσαν το ακατόρθωτο.

Προτείνω αν όχι κάθε χρόνο, τουλάχιστον μία φορά κάθε 5 χρόνια, αρχής γενομένης από την 28^η Οκτ. 2020 που συμπληρώνονται τα 80 χρόνια, οι κεντρικές εκδηλώσεις να γίνουν στα Ιωάννινα.

ΖΗΤΩ η 28^η Οκτωβρίου 1940

Αιωνία η τιμή και μνήμη των πεσόντων παλικαριών μας στο βωμό της ελευθερίας.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (info@antoniosvasileiou.gr).