Η Τουρκία θα πληρώσει βαρύ τίμημα για μία άνευ ουσιαστικού αποτελέσματος ζώνη ασφαλείας.

Γράφει ο Αντγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Ο Τουρκικός στρατός μετακινείται εντός των βορειοανατολικών συνόρων της Συρίας, καθώς η Άγκυρα ακολουθεί τη στρατηγική της για δημιουργία ζώνης απομόνωσης μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Όμως, ενώ η Τουρκία θα καταφέρει να οικοδομήσει αυτήν την ενδιάμεση ζώνη από την Afrin στα δυτικά μέχρι το Ιράκ στα ανατολικά, θα πληρώσει επίσης ένα μεγάλο τίμημα. Οι ενέργειες της Τουρκίας αυξάνουν την ένταση όχι μόνο μεταξύ της με τη Συρία, τη Ρωσία και το Ιράν, αλλά και μεταξύ αυτής και των Ηνωμένων Πολιτειών, του πρώην προστάτη της περιοχής, και της Ευρώπης. Εν τω μεταξύ, τυχόν εξέγερση από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) θα περιπλέξει την προσπάθεια της Άγκυρας να δημιουργήσει μια πραγματικά ασφαλή ζώνη για τους Σύριους πρόσφυγες και τα τουρκικά συμφέροντα ασφαλείας.

Η Τουρκία κινείται με στόχο τη δημιουργία μιας ευρείας ζώνης ασφαλείας στη Συρία. Θέλει να εμποδίσει τα συριακά σύνορα να γίνουν όπως τα σύνορα της με το Ιράκ, όπου η αυτόνομη κουρδική περιοχή φιλοξενεί κούρδους μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK). Η Άγκυρα θέλει επίσης να δημιουργήσει χώρο για να αποθαρρύνει τους πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας από την είσοδο τους στην Τουρκία ή ακόμη και να επιστρέψουν μερικά από τα 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες που βρίσκονται στο τουρκικό έδαφος.

Τέλος, με την εδραίωση μιας ζώνης επιρροής κατά μήκος των συνόρων, η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει ένα βαθμό επιρροής στη γειτονική Συρία και συνεπώς στον αραβικό κόσμο, καθώς και ένα μέσο για να δημιουργήσει κάποιο αντιστάθμισμα στην ρωσική και ιρανική επιρροή στη Συρία.

Η δημιουργία όμως της εν λόγω ζώνης ασφαλείας, συνοδεύεται από  κόστος το οποίο έχει να κάνει με την αύξηση της έντασης με τη Συρία, τη Ρωσία και το Ιράν, τα προβλήματα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, και τη συνεχιζόμενη κουρδική εξέγερση. Όσο περισσότερο η Τουρκία επεκτείνει τη ζώνη αυτή, τόσο μεγαλύτερο κόστος θα προκύπτει.

Η τουρκική εισβολή ξεκίνησε με το πράσινο φως που δόθηκε με ελαφρά τη καρδία  από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump  ο οποίος έπαψε να στηρίζει τις Κουρδικές δυνάμεις (SDF), δημιουργώντας ένα κενό ισχύος στην περιοχή το οποίο έτρεξε να εκμεταλλευτεί η Τουρκία. Ατυχώς για τον Erdogan οι δυνάμεις SDF, ενδεχομένως με μικρή καθυστέρηση, ήρθαν σε συνεννόηση με τη Δαμασκό για προστασία της περιοχής μετά την αδρανοποίηση των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή. Προφανώς η συμφωνία των Κούρδων με τον Assad, αναστέλλει την επίτευξη του ονείρου της αυτονομίας, καθόσον χωρίς τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών, οι επιλογές των σχεδόν μηδενίζονται.

Επιστρέφοντας οι κουρδικές περιοχές υπό τον έλεγχο της Δαμασκού, θα δημιουργηθεί ένα νέο μέτωπο μεταξύ της Συρίας και της Τουρκίας και κατ’  επέκταση, με τη Ρωσία και το Ιράν, στις οποίες η Συρία θα στηριχθεί για να πάρει τον έλεγχο στα βορειοανατολικά της σύνορα. Μια ευρύτερη ζώνη ασφαλείας στα βορειοανατολικά θα απαιτήσει μεγάλες τουρκικές δυνάμεις καθώς και δυνάμεις από τους Σύριους συμμάχους της Τουρκίας (FSA) για να τη διατηρήσουν.

Ακόμη και όταν οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης, οι Κουρδικές δυνάμεις θα στηριχθούν και στην αντι-τουρκική  εξέγερση που υπάρχει ήδη στην Afrin και θα την επεκτείνουν σε κάθε νέα ζώνη προστασίας που θα επιχειρήσει να δημιουργήσει η Τουρκία στη βορειοανατολική Συρία. Και πάλι, όσο μεγαλύτερη θα είναι η ζώνη, τόσο περισσότεροι στόχοι θα υπάρχουν για εξέγερση.

Με μια τέτοια τεράστια περιοχή για περιπολία, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να ελέγξει πλήρως τα σύνορα και έτσι δεν θα διακόψει εντελώς τους δεσμούς SDF-PKK που επιδιώκει να διασπάσει. Το λαθρεμπόριο όπλων και προμηθειών θα συνεχιστεί σε κάποια κλίμακα. Εκτός από τους αυξημένους κινδύνους από τις Κουρδικές δυνάμεις, τα στοιχεία του Ισλαμικού Κράτους που κατάφεραν να επιβιώσουν, ενισχυόμενα από αυτούς που θα αποδράσουν από τα στρατόπεδα κράτησης, θα συγκρουστούν ενδεχομένως και με τις φιλοτουρκικές δυνάμεις FSΑ. Η κατάσταση αυτή θα δημιουργήσει μακροπρόθεσμη αιμορραγία στους τουρκικούς στρατιωτικούς πόρους και πόρους ασφαλείας χωρίς να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι ανησυχίες της για ασφάλεια.

Επίσης, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει την ενισχυμένη ζώνη ασφαλείας για την επίλυση όλων των προβλημάτων που σχετίζονται με τους πρόσφυγες. Πολλοί πρόσφυγες προέρχονται από τη δυτική Συρία  η οποία βρίσκεται υπό καθεστώς ελέγχου από τις κυβερνητικές δυνάμεις του Assad (SAA) και θα αντισταθούν στην επανεγκατάσταση τους στα βορειοανατολικά. Δεν θα θέλουν να μετακινηθούν σε ένα άγνωστο μέρος της χώρας, μακριά από τα χωριά τους και τα σπίτια τους. Το βορειοανατολικό τμήμα στερείται επίσης ευκαιριών στέγασης και απασχόλησης. Ακόμη και πριν τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, η παραμεθόριος περιοχή της με την Τουρκία ήταν σχετικά υπανάπτυκτη και οι πόλεις της ήταν μικρές. Η στέγαση μετά και από τις καταστροφές που θα γίνουν στις υποδομές, θα είναι δύσκολο να βρεθεί και πολλοί πρόσφυγες θα συνειδητοποιήσουν ότι θα τοποθετηθούν και πάλι σε καταυλισμούς.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία δεν θα υποχρεώσει ορισμένους πρόσφυγες να πάνε στην περιοχή της ζώνης ασφαλείας. Με το αντι-αραβικό συναίσθημα να ανεβαίνει σε μία οικονομικά καταρρέουσα Τουρκία, η τουρκική κυβέρνηση θα πρέπει να δείξει ότι δεν δίνει προτεραιότητα στους ξένους πρόσφυγες, αλλά στους πολίτες της. Όμως, όσο πιο σκληρά συμπεριφερθεί η Τουρκία προς τους Σύριους πρόσφυγες, τόσο περισσότερο η Άγκυρα διακινδυνεύει τις σχέσεις της με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, προκειμένου να βρεθεί η κατάλληλη στέγαση για τους πρόσφυγες και να διαταραχθούν οι σχέσεις μεταξύ Τουρκικού Κουρδιστάν και Συριακού Κουρδιστάν, η Τουρκία θα μπει στον πειρασμό να επαναλάβει τη στρατηγική της για τον πληθυσμό της Afrin, εκτοπίζοντας τους ανθρώπους που θεωρεί «απείθαρχους» και αντικαθιστώντας τους με άλλους Σύριους πρόσφυγες πιο μετριοπαθείς. Με τον τρόπο αυτό, η Τουρκία για άλλη μια φορά θα διακινδυνεύσει τη διεθνή οργή από τους δυτικούς εταίρους της και θα δημιουργήσει ένα νέο κίνητρο για κυρώσεις εναντίον της.

Έτσι λοιπόν η οικοδόμηση της ζώνης ασφαλείας στη Συρία έρχεται με κόστος, και όσο περισσότερο η Τουρκία την επεκτείνει, τόσο περισσότερο κόστος θα προκύπτει.

Τέλος, όσο περισσότερο η Τουρκία θα επεκτείνει τις ζώνες προστασίας, τόσο περισσότερο θα διακινδυνεύσει τους δεσμούς της με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα με το Κογκρέσο των ΗΠΑ, τα μέλη της οποίας είναι ήδη εξοργισμένα από την τουρκική στρατιωτική δράση εναντίον του SDF, ενός συμμάχου των ΗΠΑ στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους. Μια μεγαλύτερη ή μακρύτερη τουρκική στρατιωτική επιχείρηση θα αυξήσει την επιθυμία του Κογκρέσου να τιμωρήσει την Τουρκία και πέραν των ήδη προσφάτων κυρώσεων.

Ωστόσο, λόγω της επιτακτικότητας της να εξαλείψει την στρατιωτική οργάνωση των Κούρδων, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία κουρδικού κράτους, η Άγκυρα θα αναλάβει το ρίσκο για ορισμένους από αυτούς τους κινδύνους, καθώς επιδιώκει να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τις τρέχουσες στρατιωτικές της επιχειρήσεις.

 Αν και δεν θα θέλει να κλιμακώσει την κατάσταση σε στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Συρία, τη Ρωσία ή το Ιράν, η Τουρκία εκτιμάται ότι θα υπομείνει τις κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη για να επιτύχει την ενδιάμεση ζώνη, πριν η Συρία και οι σύμμαχοι της προλάβουν να μετακινηθούν στη βορειοανατολική περιοχή.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (info@antoniosvasileiou.gr).