Γιατί η κάρτα προσφυγικής απειλής του Ερντογάν έχει λήξει.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Το γραφείο του κυβερνήτη Αδριανούπολης ανακοίνωσε στις 17 Μαρτίου ότι 147.132 μετανάστες είχαν περάσει στην Ελλάδα από τις 28 Φεβρουαρίου, όταν η Άγκυρα δήλωσε ότι θα ανοίξει τα σύνορα της στους πρόσφυγες.

Ο Erdogan είχε δηλώσει στις 29 Φεβρουαρίου ότι η επιχείρηση ήταν σε εξέλιξη λέγοντας: «Είχαμε πει πριν από μήνες ότι θα αναγκαστούμε να ανοίξουμε τις πύλες εάν συνεχίσουμε έτσι. Δεν μας πίστεψαν. Και τι κάναμε χθες; Ανοίξαμε τις πύλες. Ο αριθμός των μεταναστών που διασχίζουν τα σύνορα προς την Ελλάδα έχει φτάσει τις 18.000 από σήμερα το πρωί.»

Από το πρωί της 28ης Φεβρουαρίου, δωρεάν λεωφορεία άρχισαν να μεταφέρουν εκατοντάδες πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη στα ελληνικά σύνορα, ενώ οι σκηνές μεταδίδονταν ζωντανά από πολλά τουρκικά κανάλια, τα οποία προφανώς είχαν ειδοποιηθεί εκ των προτέρων για το τι θα συμβεί.

Στην παραμεθόρια περιοχή, οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν μέτρα για να διευκολύνουν τη διέλευση των μεταναστών στην Ελλάδα, ενώ οι Έλληνες αστυνομικοί και στρατιωτικοί αντιστάθηκαν και απαγόρευσαν κάθε διέλευση με τα επεισόδια να συνεχίζονται επί ημέρες.

Κρίνοντας από τα τοπικά γεγονότα, δεν είναι δύσκολο να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία είχε προετοιμάσει από καιρό σχέδια για μια επιχείρηση αποστολής προσφύγων στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Όμως η σθεναρή στάση που υιοθέτησε η ελληνική πλευρά, μόλις οι πρόσφυγες εμφανίστηκαν στα σύνορα, ήταν επίσης ένα σημάδι ότι και από ελληνικής πλευράς  υπήρχαν σχέδια για απαγόρευση πιθανής εισροής.

Η Ελλάδα δεν αιφνιδιάστηκε επειδή ο Ερντογάν απειλούσε επανειλημμένα να «ανοίξει τις πύλες». Σε ομιλία του την 24η Οκτωβρίου 2019 είχε πει: «Τρέμουν κάθε φορά που λέω ότι μπορούμε να ανοίξουμε τις πύλες. Μην ανησυχείτε, οι πύλες θα ανοίξουν όταν έρθει η ώρα. Θα δούμε τότε πώς θα φιλοξενήσουν εκατοντάδες χιλιάδες όπως εμείς. Εσείς έχετε χρήματα και ισχύ και μας τηλεφωνείτε όταν 100 άνθρωποι εισέρχονται στην Ελλάδα, αλλά εμείς έχουμε 4 εκατομμύρια ανθρώπους εδώ».

Ο Ερντογάν αποφάσισε να «ανοίξει τις πύλες» αμέσως μετά τον θάνατο 36 Τούρκων στρατιωτών στις 27 Φεβρουαρίου σε Ρώσο-Συριακή αεροπορική επιδρομή στο Idlib. Ως εκ τούτου, η έναρξη της προσφυγικής επιχείρησης της Άγκυρας στις 28 Φεβρουαρίου στόχευε στο να μετριάσει τη δημόσια αγανάκτηση για το θάνατο των στρατιωτικών στο Idlib.

Η προσφυγική επιχείρηση της Άγκυρας ήταν συγχρονισμένη με τον πόλεμο στο Idlib. Δεν εξηγείται διαφορετικά γιατί το τελευταίο tweet του Soylu για τον δήθεν αριθμό των μεταναστών που πέρασαν στην Ελλάδα (6 Μαρτίου), συνέπεσε με τη ημέρα που η Τουρκία και η Ρωσία συμφώνησαν για κατάπαυση του πυρός στο Idlib. Η επακόλουθη αποκλιμάκωση στο Idlib αντικατοπτρίστηκε με την ελάφρυνση των εντάσεων στα τούρκο-ελληνικά σύνορα και την ανακοίνωση της τουρκικής ακτοφυλακής ότι δεν θα επιτρέψει πλέον στους πρόσφυγες να πλεύσουν προς στα ελληνικά νησιά.

Η κρίση των προσφύγων που πυροδότησε η Άγκυρα στις 28 Φεβρουαρίου είχε διπλό στόχο. Ο πρώτος και κύριος στόχος ήταν να διασκεδάσει τις απώλειες στο Idlib. Ο δεύτερος ήταν να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα και να ασκήσει πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την επικαιροποίηση της συμφωνίας η οποία υπεγράφη το 2016.

Η Άγκυρα μπορεί να κατόρθωσε εν μέρει να χρησιμοποιήσει τη νέα προσφυγική κρίση για να επισκιάσει τις απώλειες της στο Idlib, αλλά η κρίση δεν έκανε τίποτα για να ανακουφίσει το βάρος των προσφύγων της Τουρκίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι Σύριοι αποτελούσαν μόνο μια μικρή μειοψηφία μεταξύ των μεταναστών που μεταφέρθηκαν στα ελληνικά σύνορα. Οι Αφγανοί ήταν η μεγαλύτερη ομάδα μεταξύ των μεταναστών, ακολουθούμενη από Ιρανούς, Πακιστανούς και Ιρακινούς.

Η κρίση των προσφύγων που η Άγκυρα προκάλεσε στις 28 Φεβρουαρίου στα ελληνικά σύνορα, έριξε φως σε δύο σημαντικές πραγματικότητες. Αφενός μεν οι Σύριοι είναι απίθανο να εγκαταλείψουν την Τουρκία με τη θέληση τους αν η Ευρώπη δεν τους υποσχεθεί κάτι καλύτερο,  αφετέρου δε η Ελλάδα είναι ικανή να στεγανοποιήσει τα σύνορα της και να απαγορεύσει την εισροή μεταναστών.

Αποτέλεσμα των προαναφερομένων ήταν κάθε απειλή της Τουρκίας για απελευθέρωση εκατοντάδων χιλιάδων Σύριων προς την Ευρώπη, να μην έχει πλέον την ίδια επίδραση μετά την τελευταία κρίση και συνεπώς η κάρτα του προσφυγικού να έχει χάσει την αποτελεσματικότητα της, επειδή η Τουρκία προσπαθώντας να την χρησιμοποιήσει ξανά, βοήθησε τους ευρωπαίους να αντιληφθούν ότι η κάρτα αυτή έχει λήξει.

Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή γιατί ο σουλτανίσκος δεν θα σταματήσει και θα προχωρήσει σε επόμενο επίπεδο προκλήσεων, πολύ πιθανόν στην περιοχή μεταξύ Καστελορίζου και Κρήτης. Οι οποίες προκλήσεις αυτές δεν θα εκδηλωθούν με  προσφυγικό μανδύα αλλά με απευθείας αμφισβήτηση κυριαρχικών μας δικαιωμάτων ή/και προσπάθεια κατάληψης εθνικού εδάφους.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.