Είναι ο Ερντογάν ο πιο «προσβεβλημένος» ηγέτης του κόσμου;

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Η σκληρή ρητορεία του προέδρου Ερντογάν κατά των αντιπάλων του είναι ευρέως γνωστή στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της χώρας. Ωστόσο, ένα δραματικό περιστατικό στο τουρκικό κοινοβούλιο πριν λίγες ημέρες, έδωσε πληροφορίες για την τύχη εκείνων που τολμούν να χρησιμοποιήσουν την ίδια ρητορική εναντίον του.

Στις 4 Μαρτίου, βουλευτής του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) επέκρινε τον Ερντογάν χρησιμοποιώντας τα ίδια λόγια με τα οποία ο πρόεδρος συνήθιζε να προσβάλει τον ηγέτη του CHP. Ως αποτέλεσμα βουλευτής από το κυβερνόν κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) χτύπησε πολλές φορές τον βουλευτή του CHP Engin Ozkoc και ακολούθησε εισαγγελική παραγγελία για έρευνα εναντίον του Ozkoc με την κατηγορία της «προσβολής του προέδρου».

Τα γεγονότα άρχισαν όταν ο Ερντογάν κατηγόρησε τον ηγέτη της CHP Kemal Kilicdaroglu, ότι υποστηρίζει το συριακό καθεστώς, λέγοντας ότι «όποιος ρίχνει σκιές στον αγώνα της Τουρκίας στη Συρία είναι ανέντιμος, αλαζονικός, τιποτένιος και ύπουλος». Την ίδια ημέρα, ο Ozkoc επέκρινε τον Ερντογάν ότι αναφέρθηκε στους Τούρκους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στη Λιβύη τον περασμένο μήνα ως «μερικοί μάρτυρες», αποκαλώντας τον Ερντογάν, με τη σειρά του, ανέντιμο,  αλαζονικό, τιποτένιο και ύπουλο.

Λίγες ώρες αργότερα, όταν ο Ozkoc ανέβηκε στο βήμα του κοινοβουλίου, εξαγριωμένοι βουλευτές του ΑΚΡ προσέγγισαν το βήμα κατά τη διάρκεια της ομιλίας του Ozkoc, προκαλώντας βίαια σύγκρουση ανάμεσα στους βουλευτές του AKP και του CHP. Σαν η επίθεση αυτή να μην ήταν αρκετή, οι δικηγόροι του Ερντογάν υπέβαλαν αγωγή στο Ozkoc για 1 εκατομμύριο λίρες (περίπου 162.000 δολάρια) για συκοφαντική δυσφήμιση και εισαγγελέας ξεκίνησε έρευνα σχετικά με το περιστατικό.

Η τύχη που αντιμετώπισε ο Ozkoc αντιπροσωπεύει μια νέα τάση στην Τουρκία, κατά την οποία η δικαστική εξουσία θεωρεί ότι η κριτική κατά του Ερντογάν είναι  σοβαρό έγκλημα που απαιτεί ταχεία και οριστική δράση.

Από το 2014 έως το 2018, περίπου 17.500 άνθρωποι κατηγορήθηκαν για προσβολή του προέδρου, σύμφωνα με το υπουργείο Δικαιοσύνης της Τουρκίας. Το αδίκημα τιμωρείται με φυλάκιση ενός έως τεσσάρων ετών. Το 2018 ξεκίνησαν 26.000 νέες δικαστικές έρευνες, μεταξύ των οποίαν περιλαμβάνονται εκατοντάδες ανήλικοι.

Οι αποκαλούμενες προσβολές κατά του Ερντογάν ενδέχεται επίσης να έχουν σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. Ο Kilicdaroglu κατέβαλε στον Ερντογάν αποζημίωση περίπου 147.000 λίρες (40.000 δολάρια), ως αποτέλεσμα των αγωγών για συκοφαντίες μεταξύ του 2009 – 2018.

Κανείς δεν γνωρίζει πόσοι δικηγόροι εργάζονται σε ολόκληρη τη χώρα για να μηνύουν εκείνους που επικρίνουν τον Ερντογάν. Για παράδειγμα, το 2016, Τούρκος πολίτης καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και τέσσερις μήνες φυλάκιση για ανάρτηση στο twitter η οποία σχολίαζε την αύξηση του πετρελαίου και τις υπερβολικές δαπάνες του Ερντογάν λέγοντας : "Ξεχάστε τις τιμές του πετρελαίου! Έχουμε τον πιο ακριβό πρόεδρο στον κόσμο"

Όταν πρόκειται για προσβολή του προέδρου, ακόμη και οι δικηγόροι των κατηγορουμένων δεν είναι ασφαλείς. Ο δικηγόρος του Kilicdaroglu, Celal Celik, επειδή υποστήριξε ότι οι δηλώσεις του πελάτη του σχετικά με τη διαφθορά του Ερντογάν είχαν συγκεκριμένη βάση και ήταν αληθείς, καταδικάστηκε για προσβολή του Ερντογάν.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), του οποίου η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο μέρος, έχει σαφή προσέγγιση για την προσβολή των αρχηγών κρατών. Οι πολιτικοί πρέπει να ανέχονται την κριτική, και η ποινική ευθύνη γίνεται δεκτή μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απεφάνθη ότι η Γαλλία παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης όταν τιμώρησε άνδρα με 30 ευρώ, επειδή κρατούσε πλακάτ με υβριστικό μήνυμα κατά του τότε προέδρου Νικολά Σαρκοζί το 2008. Το ΕΔΑΔ επανεξέτασε την υπόθεση το 2013 και έκρινε ότι η απόφαση του γαλλικού δικαστηρίου ήταν παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι η Τουρκία μπορεί να είναι παγκόσμιος πρωταθλητής για την τιμωρία εκείνων που σχολιάζουν αρνητικά τον πρόεδρο της.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.