Η ΑΟΖ και το μετέωρο βήμα της Ελλάδος.

Γράφει ο Αντγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Με μία σύντομη ιστορική αναδρομή και μία ανάλυση της τρέχουσας καταστάσεως στην ευρύτερη περιοχή μας, θα διαπιστώσουμε αβίαστα ότι η χώρα μας τρέχει συνέχεια πίσω από τις καταστάσεις και δείχνει να αιφνιδιάζεται από τις εκάστοτε εξελίξεις.

Αρχίζω με την αιγιαλίτιδα ζώνη, τη γνωστή μας και ως χωρικά ύδατα, που είναι η θαλάσσια ζώνη η οποία εφάπτεται των ακτών ενός κράτους και περιλαμβάνει το υπέδαφος (υφαλοκρηπίδα), τον βυθό, την υδάτινη στήλη και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο. Στη ζώνη αυτή, το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία.

Το 1936 η χώρα μας με τον νόμο 230/1936 καθόρισε το εύρος των χωρικών της υδάτων στα 6 ναυτικά μίλια από τις ακτές, ενώ από το 1931 είχε θεσπίσει εναέριο χώρο εύρους 10 μιλίων.

Τη δεκαετία του 1960 διαμορφώθηκε παγκόσμια η πρακτική των κρατών, η οποία κατέληξε στη δημιουργία ενός κοινά αποδεκτού εθιμικού κανόνα του διεθνούς δικαίου, για εύρος των χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια. Η χώρα μας δεν επωφελήθηκε αυτής της ευκαιρίας, ενώ η Τουρκία την άδραξε και επέκτεινε από το 1964 τα χωρικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο σε 12 ν.μ.

Την 24^η Μαΐου 1977 η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή υπέγραψε με την Ιταλική κυβέρνηση την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, η οποία επικυρώθηκε και τέθηκε σε ισχύ την 12^η Νοε. 1980.

Το 1982 υπεγράφη στη Jamaica η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS-1982), η οποία εισάγει την έννοια της Αποκλειστικής Οικονομικής (AOZ) και κατοχυρώνει το δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ν.μ. Σύμφωνα με την ΑΟΖ χώρες που έχουν ακτογραμμές δικαιούνται την αποκλειστική οικονομική εκμετάλλευση και αξιοποίηση κάθε είδους οικονομικής πηγής η οποία ευρίσκεται στο υπέδαφος της υφαλοκρηπίδας, στην υδάτινη στήλη και στον εναέριο χώρο της θαλάσσιας ζώνης από την ακτογραμμή και μέχρι πλάτους 200 ν.μ. (360 χλμ). Όπου δεν υπάρχει το επιτρεπόμενο πλάτος μεταξύ των χωρών εφαρμόζεται κυρίως η μέθοδος της μέσης γραμμής.

Μετά από 13 χρόνια, η χώρα μας υπέγραψε 1995 τη Σύμβαση UNCLOS-1982 και την επικύρωσε το με τον νόμο ν.2321/1995. Στο άρθρο 2 του νόμου αυτού αναφέρει ρητά ότι :

«Ο χρόνος και ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος επέκτασης των Ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. είναι αναφαίρετο δικαίωμα μας, δεν το απεμπολούμε, και θα το ασκήσουμε σύμφωνα με την εθνική στρατηγική μας.»

Από τότε και μετά από 16 χρόνια η χώρα μας επανήλθε επί του θέματος και με τον νόμο ν.4001/2011 δηλώνει ότι :

«Όταν η Ελλάδα αποφασίσει να θεσπίσει ΑΟΖ, θα ακολουθήσει τη μέθοδο της μέσης γραμμής.»

Με την Ιταλία (μέλη και οι δύο μας του ΝΑΤΟ και της ΕΕ), δεν κατέστη δυνατόν μέχρι σήμερα να οριοθετήσουμε ΑΟΖ , ενώ έχουμε οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα και έχουμε συμφωνήσει στις γεωγραφικές συντεταγμένες και αυτό επειδή αντιδράει το Ιταλικό υπουργείο Τροφίμων, Γεωργίας και Αλιείας υποστηρίζοντας ότι οι Ιταλοί ψαράδες έχουν από χρόνια «παραδοσιακά» αλιευτικά δικαιώματα, όχι μόνο στο Ιόνιο Πέλαγος αλλά ακόμη στην Κρήτη και στη Ρόδο, φτάνοντας μέχρι τα 6 ν.μ. των χωρικών μας υδάτων. Επιπλέον, φαίνεται ότι οι Ιταλοί παρεμβαίνουν ακόμη και στην οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αλβανία, υποστηρίζοντας ότι και σε εκείνη την περιοχή οι Ιταλοί έχουν «παραδοσιακά» αλιευτικά δικαιώματα.

Στην περίπτωση με την Ιταλία αλλά και στην περίπτωση με την Τουρκία, αν παρατηρήσουμε τα θαλάσσια οικόπεδα τα οποία η Ελλάδα έχει παραχωρήσει για εξερεύνηση, θα διαπιστώσουμε την διστακτικότητα της χώρας μας να παραχωρήσει τα οικόπεδα που βρίσκονται σε περιοχές που κατά την άποψη των δύο γειτόνων μας έχουν δικαιώματα έστω και αν αυτά είναι εντελώς παράλογα και έξω από το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι απορίας άξιο γιατί πρώτον, ενώ έχουμε οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα με την Ιταλία, δεν παραχωρήθηκαν θαλάσσια οικόπεδα σε όλη την έκταση της υφαλοκρηπίδας αλλά σε ελάχιστα οικόπεδα πλησίον των νήσων του Ιονίου και δεύτερον, γιατί αυτά που παραχωρήθηκαν νοτίως της Κρήτης βρίσκονται εκτός της ζώνης που προσπαθεί παρανόμως η Τουρκία να οριοθετήσει με την Λιβύη !!!

Έτσι λοιπόν η διστακτικότητα της Ελλάδας να κάνει το σταθερό και αποφασιστικό βήμα εμπρός με την επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ., την ανακήρυξη της ΑΟΖ και την οριοθέτηση της με όσους περισσότερους γείτονες συμφωνήσει, σε συνδυασμό με την βήμα – βήμα ισχυροποίηση και αποθράσυνση της Τουρκίας μετά τις επιτυχίες της στη Συρία, μας έφερε στη σημερινή κρίσιμη και ραγδαία κλιμακούμενη κατάσταση, η οποία μας οδηγεί σε πιθανές περιπέτειες με τον εξ ανατολών γείτονα μας.

Είχαμε πολλές ευκαιρίες να οριοθετήσουμε ΑΟΖ τουλάχιστον με την Κύπρο, αλλά και με την Αίγυπτο, την Αλβανία, τη Λιβύη και την Ιταλία, αλλά πάντα διστάζαμε να κάνουμε το βήμα υπό τον φόβο της αμφισβήτησης της από την  Τουρκία και την εξ αυτού επιβαλλόμενη προστασία της με τις Ένοπλες Δυνάμεις μας.

Σήμερα η Τουρκία υλοποιεί τις από καιρό δημόσια προβαλλόμενες απειλές της με διάφορες δηλώσεις και χάρτες. Προσπαθεί να διεμβολήσει την κατά το διεθνές δίκαιο της θάλασσας Ελληνική ΑΟΖ, συνάπτοντας παράλογες συμμαχίες με τον αδύναμο κρίκο της περιοχής, τη Λιβύη. Προβάλλει στρατιωτική ισχύ στην περιοχή εκμεταλλευόμενη την μέχρι σήμερα διστακτικότητα της Ελλάδας να κάνει το σταθερό βήμα της και τουλάχιστον να ανακηρύξει και να προστατεύσει την ΑΟΖ της.

Συμπερασματικά η Ελλάδα από χρόνια πατάει στο ένα πόδι της (επικαλείται το διεθνές δίκαιο και μέχρι εκεί) και το άλλο πόδι της το κρατάει σηκωμένο μη  αποφασίζοντας προς ποια κατεύθυνση θα κάνει το βήμα της. Μπροστά  υπέρ των κυριαρχικών δικαιωμάτων της με κάθε θυσία; πίσω υπέρ των επιβολέων των κυριαρχικών της δικαιωμάτων της φοβούμενη τις απειλές σύγκρουσης; ή σημειωτόν υπέρ των συμφερόντων των δήθεν προστατών της με αντάλλαγμα την πρόσκαιρη εικονική ασφάλεια της;

Οι καιροί δεν περιμένουν και απαιτούν βήματα μπροστά με εθνική ομοψυχία του λαού μας, ηγέτες με αποφασιστικότητα και εθνική πυγμή, προετοιμασία της ψυχολογίας μας για υπεράσπιση με κάθε κόστος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και προπάντων όχι διστακτικότητα και πισωγυρίσματα. Δεν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος για αντιπολίτευση και μικροπολιτικές συμπεριφορές στον πολιτικό κόσμο. Την εθνική τραγωδία θα την υποστούμε όλοι και όχι μόνο οι εκάστοτε κυβερνώντες. Η αντιμετώπιση της Τουρκίας με διστακτικότητα και διχόνοια είναι μαθηματικώς σίγουρο ότι θα μας οδηγήσει σε σύγκρουση στο εγγύς μέλλον με καταστροφικά αποτελέσματα.

Μετά από 200 χρόνια από της επαναστάσεως της εθνικής μας παλιγγενεσίας,  μόνο με σταθερά και αποφασιστικά βήματα μπροστά, καθώς με την κατά μέτωπο αντιμετώπιση της Τουρκικής επιθετικότητας, η οποία προσπαθεί με νύχια και με δόντια μέχρι το 2023 (100 χρόνια από τη δημιουργία του τουρκικού κράτους) να επεκτείνει την εδαφική της κυριαρχία και να αναθεωρήσει τη Συμφωνία της Λοζάνης, θα μπορέσει να αποτρέψει ή τουλάχιστον να εκτρέψει την πορεία σύγκρουσης μας.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.