Η Ευρώπη απέναντι στην αντιδιπλωματική συμπεριφορά του Ερντογάν.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Η ολοένα και πιο επιθετική και αντιδιπλωματική στάση της Τουρκίας στη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο έβαλε την Άγκυρα σε μια πορεία σύγκρουσης με έναν αυξανόμενο αριθμό συμμάχων και υποστηρικτών, όχι μόνο της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον περασμένο Νοέμβριο, η Τουρκία υπέγραψε μνημόνιο με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, η οποία δεν λαμβάνει υπόψιν του αρκετά Ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων του Καστελορίζου, της Ρόδου και της Κρήτης, πέρα από κάθε πρόβλεψη της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Το μνημόνιο αυτό ακόμη και οι ΗΠΑ το χαρακτήρισαν μεταξύ άλλων και ως «προκλητικό».

Μερικές εβδομάδες αργότερα, το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε στρατιωτική παρέμβαση στη Λιβύη, κλιμακώνοντας τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας, ο οποίος φαινόταν να πλησιάζει στο τέλος του. Στη συνέχεια, δυο μέρες πριν από τη διάσκεψη στο Βερολίνο πολλών Δυτικών και Αραβικών κρατών που επιδιώκουν τη μόνιμη κατάπαυση του πυρός και πολιτική λύση στον πολέμιο της Λιβύης, η Άγκυρα απέστειλε το γεωτρύπανο YAVUZ σε αδειοδοτημένο θαλάσσιο οικόπεδο το οποίο ανήκει στην Κυπριακή ΑΟΖ.

Την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan αναχώρησε από το Βερολίνο αμέσως μετά το πέρας της διάσκεψης, χωρίς να παρευρεθεί στο επίσημο δείπνο. Την επόμενη μέρα, παρά το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες στο Βερολίνο δεσμεύτηκαν να τηρήσουν το εμπάργκο όπλων που επιβλήθηκε από τον ΟΗΕ και να απέχουν από ενέργειες που θα επιδεινώσουν τη σύγκρουση, το Βρετανικό Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ανέφερε ότι η Τουρκία σχεδιάζει να στείλει 6.000 Σύριους επαναστάτες για να πολεμήσουν στο πλευρό της κυβέρνησης του Fayez Mustafa al-Sarraj (GNA) στη Λιβύη.

Αυτό δεν εμπόδισε τον Ερντογάν να κατηγορεί συχνά τον στρατηγό Khalifa Belqasim Haftar για το πρόβλημα στη Λιβύη, τον οποίο κάλεσε να σταματήσει την επιθετική στάση του, και τον οποίο επίσης κατηγορεί ότι η πλευρά του παραβιάζει όλες τις μέχρι τώρα συμφωνίες.

Το να είσαι διπλωμάτης σε επίσημο δείπνο, φαίνεται ότι δεν είναι σύμφωνο με την Τουρκική πολιτική απέναντι στην Ευρώπη, κάτι που χαρακτηρίζεται ως «μορφή αντιδιπλωματίας». Φαίνεται να είναι ο χαρακτήρας του Ερντογάν να καίει κάθε πιθανή διπλωματική εξωστρέφεια προς κάποια συμβιβαστική λύση και αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποτελεί επέκταση της εσωτερικής «πολιτικής χρήσης του φόβου». Όμως αυτό δεν λειτουργεί διεθνώς. Μπορεί να χρησιμοποιεί τον φόβο στην Τουρκία γιατί διαμορφώνει πολιτικό χώρο, δεν φαίνεται και δεν θα μπορούσε όμως να διαμορφώνει πολιτικό χώρο στην ΕΕ και η προσπάθεια του αυτή είναι προφανές ότι δημιουργεί όλο και πιο άβολα αποτελέσματα για την Τουρκία.

Η Ελλάδα βλέπει το Τούρκο – Λιβυκό μνημόνιο κατανόησης ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου και επίθεση στην εθνική της κυριαρχία. Η επιθετική και πολεμική ρητορεία από την Άγκυρα έχει πλέον φθάσει σε υψηλότερο επίπεδο, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να έχει αναδειχθεί σε βασικό υποστηρικτή του Haftar. Η Αθήνα και η Λευκωσία έχουν προειδοποιήσει τους ευρωπαίους εταίρους τους ότι προτίθενται να εμποδίσουν με ΒΕΤΟ οποιοδήποτε πολιτικό ψήφισμα για τη Λιβύη, το οποίο δεν καταργεί το Τούρκο – Λιβυκό μνημόνιο της 27^ης Νοε. 2019.

Η Γερμανία και η Γαλλία αντιμετώπισαν αρκετές κρίσεις με την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, οι οποίες αφορούσαν κυρίως τις απειλές των προσφύγων και των μεταναστών. Τον περασμένο μήνα, η Γερμανία εξέφρασε την αλληλεγγύη της προς την Ελλάδα και την Κύπρο, ενώ η Γαλλία είναι δυσαρεστημένη για τα σχέδια της Τουρκίας να διεισδύσει στην ΑΟΖ της Κύπρου και πιο συγκεκριμένα στα θαλάσσια οικόπεδα που έχουν αδειοδοτηθεί για την  γαλλική εταιρεία TOTAL.

Ακολουθεί μία ακόμη απώλεια της Άγκυρας. Του πιο ασταθή ευρωπαίου συμμάχου  της, της Ιταλίας, η οποία επίσης υποστηρίζει για τους δικούς της λόγους την GNA, αλλά λόγω της αυξανόμενης επιρροής της Τουρκίας στην Τρίπολη και με τις τουρκικές προκλήσεις στα θαλάσσια οικόπεδα τα οποία η Κύπρος έχει παραχωρήσει με σύμβαση στην ιταλική εταιρεία ενέργειας ΕΝΙ. Εξ αιτίας αυτών, η Ιταλία βρίσκεται στη δύσκολη θέση να αντιταχθεί στο μνημόνιο της τουρκίας με μια κυβέρνηση που εξακολουθεί να υποστηρίζει την κυβέρνηση του Fayez Mustafa al-Sarraj (GNA). Οι Ιταλοί μοιράζονται κυπριακά και ελληνικά συμφέροντα στην ανατολική Μεσόγειο, είναι όλοι στην ίδια ομάδα και αυτό κάνει τις συλλογικές προσπάθειες της ΕΕ να είναι πιο δυναμικές και λίγο πιο σαφείς.

Η Κύπρος χαρακτηρίζει και κατηγορεί όχι αδίκως την Τουρκία ότι έχει μετατραπεί σε πειρατικό κράτος, ενώ η ΕΕ ετοιμάζει νέες κυρώσεις εναντίον τουρκικών επιχειρήσεων και ατόμων που είναι υπεύθυνα για τις τελευταίες εξορύξεις από την Κύπρο.

Πέρα από κάθε πρόβλεψη του διεθνούς δικαίου για τις θαλάσσιες ζώνες και την ΑΟΖ των νησιών, ο Ερντογάν τη Δευτέρα 20 Ιαν. 2020 δήλωσε ότι «δεν υπάρχει υφαλοκρηπίδα γύρω από τα νησιά, δεν υφίσταται καν κάτι τέτοιο.» Η Ελλάδα από καιρό έχει προτείνει στην Τουρκία την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με μία και μόνη διαφορά την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Ωστόσο λόγω της επιθετικότητας της Τουρκίας, κάθε σοβαρή διαπραγμάτευση ή εκδίκαση φαίνεται πολύ πέρα ​​από τον μεμακρυσμένο χρονικό ορίζοντα.

Η Ευρώπη όλο και περισσότερο χάνει γρήγορα την υπομονή της με την αντιδιπλωματική συμπεριφορά και τις τακτικές τρομοκρατίας και χρήσης φόβου από τον Ερντογάν, και τα πράγματα θα γίνονται ολοένα και πιο δύσκολα για την Τουρκία.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.