Η κατάρρευση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Με την Τουρκία να εμπλέκεται όλο και περισσότερο σε συγκρούσεις με τους περιφερειακούς γείτονες της, δεν αρκεί πλέον να μιλάμε για μια κρίση στην εξωτερική της πολιτική, αλλά για την κατάρρευση της.

Η Τουρκία στερείται για μεγάλο χρονικό διάστημα μιας συμβατικής εξωτερικής πολιτικής. Εξετάζοντας τη συμπεριφορά της σε συγκρούσεις όπως η Συρία και η Λιβύη, η πολιτική της Τουρκίας βασίζεται σε πολιτοφυλακές και παραστρατιωτικές ομάδες. Το συμβατικό διπλωματικό σώμα έχει επιφορτιστεί απλά με την παροχή δημοσίων σχέσεων προώθησης αυτού του πολεμικού δόγματος.

Το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) της Τουρκίας ακολουθεί ένα ισλαμικό πρότυπο που στιγματίζει την παγκόσμια εικόνα του. Η ισλαμική προοπτική είναι από πολλές απόψεις ελαττωματική και από την αρχή έχει καταστεί σαφές ότι οι αδυναμίες της θα οδηγήσουν σε αδιέξοδο την εξωτερική πολιτικής της Τουρκίας. Οι κακές πολιτικές οδηγούν σε κακά αποτελέσματα. Μια ρεβιζιονιστική εξωτερική πολιτική μειώνει συνεχώς τη διεθνή εμπιστοσύνη σε μια χώρα και την φέρνει σε δύσκολη θέση. Όχι μόνο το ΑΚΡ, αλλά όλες οι θρησκευτικές σέχτες της Τουρκίας, θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει τίποτα που να κερδίζεται από τη μόνιμη σύνδεση της θρησκείας με την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Ένας από τους κύριους εχθρούς του ΑΚΡ, το θρησκευτικό κίνημα του Gülen, έχει ήδη βιώσει το είδος της απογοήτευσης που οδηγεί σε μια εξωτερική πολιτική με βάση τη θρησκεία. Το κίνημα επένδυσε 30 χρόνια και τεράστια χρηματικά ποσά σε χώρες του κόσμου, αλλά όταν η τουρκική κυβέρνηση προκάλεσε τη συντριβή των Γκιουλενιστών μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, καμία από αυτές τις χώρες δεν μίλησε για να τους υπερασπιστεί. Ομοίως, οι στενές σχέσεις του ΑΚΡ με το Κατάρ είναι εντελώς άσχετες με τον ισλαμισμό και στην πραγματικότητα βασίζονται σε κοσμικά και ρεαλιστικά θεμέλια.

Ο δεύτερος παράγοντας πίσω από την αποτυχία της εξωτερικής πολιτικής του ΑΚΡ είναι η φυσική δύναμη. Η Τουρκία απλά δεν είναι αρκετά ισχυρή ώστε να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει στο εξωτερικό τα τελευταία πέντε χρόνια. Ως εκ τούτου, είναι πάντα περιορισμένη να μετακινείται στο χώρο που της επιτρέπουν οι μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Αλλά τόσο η Ρωσία όσο και οι ΗΠΑ μπορούν να την χαλιναγωγούν ανά πάσα στιγμή.

Ένα παράδειγμα είναι η πολιτική της στη Συρία. Από τη στιγμή που η Τουρκία υποστηρίζει τους επαναστάτες της Συρίας εναντίον της κυβέρνησης της Δαμασκού που στηρίζεται από τη Ρωσία, η Μόσχα δεν πρόκειται ποτέ να επιτρέψει στην Άγκυρα να πετύχει, και το είδαμε αυτό στη βόρεια επαρχία Idlib, όπου συριακές και ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν να βομβαρδίζουν τις περιοχές με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους οκτώ τούρκοι στρατιώτες την περασμένη εβδομάδα.

Το χειρότερο και ακόμη πιο δύσκολο να «καταπιεί» η Άγκυρα, είναι ότι η Ρωσία προσπαθεί να χειραγωγήσει την εξωτερική της πολιτική. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ρωσία έχει αυξήσει τα τελευταία επτά χρόνια την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, είναι ότι η Τουρκία έχει προσχωρήσει στην εξουσία της Μόσχας.

Ένα τελευταίο, κρίσιμο σημείο που δεν πρέπει να αγνοηθεί είναι η μακροχρόνια χρήση μεταναστών από την Άγκυρα, ως μόχλευση στη Δύση. Τώρα η ίδια η Τουρκία αισθάνεται την πίεση, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες στην Idlib εγκαταλείπουν την περιοχή για να αναζητήσουν ασφάλεια στα σύνορα της Τουρκίας. Στην ουσία, η Ρωσία κάνει στην Τουρκία αυτό που έκανε η ίδια η Τουρκία στην Ευρώπη.

Όσο η Τουρκία χάνει τη διορατικότητα της και δεν αντιλαμβάνεται ότι χρησιμοποιείται από τη Ρωσία, η κατάρρευση της εξωτερικής της πολιτικής θα επιδεινώνεται με απρόβλεπτα για αυτήν αποτελέσματα.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.