Η Λυκοφιλία και οι ρωγμές στις σχέσεις Τουρκίας - Ρωσίας.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan επισκέφθηκε το Κίεβο την περασμένη Δευτέρα και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky, επίσκεψη η οποία θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρύτερη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας καθώς και στις σχέσεις της με την Ρωσία.

 Οι δύο πρόεδροι συζήτησαν τους τρόπους για την εμβάθυνση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης και συνεργασίας σε τομείς όπως η άμυνα, καθώς ο ουκρανικός στρατός συνεχίζει τον αγώνα του εναντίον των ανταρτών που πρόσκεινται στη Ρωσία στην ανατολική περιοχή του Donetsk.

Κατά την περσινή συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη οι δύο χώρες έκαναν σημαντικές προσπάθειες για την αναζωογόνηση του όγκου των συναλλαγών, οι οποίες μειώθηκαν δραματικά μετά την έναρξη της σύγκρουσης στο Donetsk και την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία που ακολούθησε την ουκρανική επανάσταση το 2014.

Ένας τομέας στον οποίο οι δύο χώρες έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο είναι η άμυνα. Ο υπουργός αμύνης της Ουκρανίας δήλωσε ότι η τούρκο-ουκρανική αμυντική συνεργασία κινείται προς την συμπαραγωγή οπλικών συστημάτων στον τομέα των εξοπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στον οποίο τομέα η τουρκική εταιρεία Baykar έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη. Η ουκρανική εταιρία παραγωγής όπλων Ukrspecexport, υπέγραψε συμφωνία για την από κοινού παραγωγή εξαρτημάτων με τη Baykar τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ενισχυμένης αμυντικής συνεργασίας, η οποία κατά τον πρέσβη της Ουκρανίας στην Τουρκία  θα περιλαμβάνει 200 ​​εκατομμύρια λίρες (33,4 εκατομμύρια δολάρια) τουρκικής οικονομικής στήριξης για τον ουκρανικό στρατό. Αυτό αποτελεί έναν τομέα όπου η Άγκυρα βρίσκεται σε αντίθεση με τη Μόσχα.

 Ο πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin συνεργάστηκε στενά με τον Erdogan σε πολλά θέματα ζωτικής σημασίας για την Τουρκία, παρόλο που οι χώρες τους  βρίσκονται συχνά σε αντίπαλες πλευρές, μεταξύ των οποίων και η Συριακή διαμάχη. Και οι δύο χώρες έχουν σημαντική στρατιωτική παρουσία στη χώρα αυτή και έχουν συνεργαστεί σε προσπάθειες για τη διαχείριση της επίλυσης της κρίσεως.

Με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Κούρδους εταίρους τους στη Συρία περιθωριοποιημένους, τα κοινά συμφέροντα που συγκρατούν κοντά την Τουρκία με τη Ρωσία αρχίζουν να ξεθωριάζουν με την εμφάνιση της αυξανόμενης επιθετικής πίεσης της κυβέρνησης της Συρίας για τη απελευθέρωση της Idlib, της τελευταίας επαρχίας που βρίσκεται στα βορειοδυτικά της χώρας, και η οποία αναμένεται να οδηγήσει εκατοντάδες χιλιάδες αιτούντες άσυλο στα σύνορα της Τουρκίας.

Παρομοίως, οι δύο χώρες υποστηρίζουν τις αντίπαλες πλευρές στη Λιβύη, η οποία κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των ανησυχιών της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Ο Erdogan χρησιμοποίησε την παρουσία Ρώσων μισθοφόρων του ομίλου Wagner που μάχονται στο πλευρό του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA), για να δικαιολογήσει την απόφαση του να στείλει δυνάμεις ανταρτών της Τουρκίας και της Συρίας στη χώρα.

Τα επόμενα βήματα της Τουρκίας με την Ουκρανία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ακόμη πεδίο διαφωνιών με τη Ρωσία. Παράλληλα με την αντίθεση της Τουρκίας στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και την στήριξη της Ουκρανικής πλευράς στο θέμα της Αζοφικής Θάλασσας, η Τουρκία υποστήριξε την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να εκχωρήσει  την αυτοκεφαλία στην Ουκρανική Εκκλησία για την απόσχιση της από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Η επιθετική συνεργασία της Τουρκίας με την Ουκρανία, εμπλουτισμένη με την επανάληψη κοινών ναυτικών ασκήσεων στη Μαύρη Θάλασσα και την ενεργειακή συνεργασία, καταδεικνύει τις πολύπλοκες σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία.

Ο Erdogan κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσημης επίσκεψης του στην Ουκρανία, κατήγγειλε δημόσια την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, δήλωσε ότι δεν την αναγνωρίζει και την χαρακτήρισε παράνομη. Ακόμη ο Τούρκος πρόεδρος εξέφρασε τη συνεχιζόμενη στήριξη της Άγκυρας για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης τύπου με τον Ουκρανό ομόλογο του Volodymyr Zelensky.

Ο Erdogan έφτασε στο Κίεβο τη Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2020 για να πραγματοποιήσει την όγδοη συνάντηση του Στρατηγικού Συμβουλίου Υψηλού Επιπέδου Ουκρανίας-Τουρκίας και να συζητήσει τρόπους για την εμβάθυνση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης και συνεργασίας σε τομείς όπως η άμυνα.
Η επίσκεψη αυτή έρχεται εν μέσω βαθιάς ρωγμής μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στη Συρία και στη Λιβύη, όπου οι χώρες υποστηρίζουν τις αντίπαλες πλευρές των συγκρούσεων.

Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε επίσης ότι παρακολουθεί στενά την κατάσταση των Τατάρων της Κριμαίας, οι οποίοι αντιμετώπισαν διώξεις από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, και ότι θα συνεχίσει να τους στηρίζει. Επίσης  συναντήθηκε με τον ηγέτη των Τατάρων της Κριμαίας, Mustafa Kirimoglu.

Ο Ερντογάν κάλεσε τη Ρωσία να τιμήσει τις υποσχέσεις της σύμφωνα με τη συμφωνία του 2018, μετά από τον θάνατο οκτώ Τούρκων στρατιωτών από βομβαρδισμό των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων στη βορειοδυτική Συρία.

Πολλές οι ρωγμές στην λυκοφιλία μεταξύ της Ρωσίας και Τουρκίας. Σταδιακά ο Erdogan διαπιστώνει ότι έχει πέσει στα πλοκάμια του Putin και προσπαθεί με δηλώσεις και ενέργειες παλικαρισμού να σταθεί ίσος προς ίσο απέναντι του, σε μία κατάσταση kazan – kazan όπως συνηθίζει να λέει. Οι τυχοδιωκτική πολιτική του σε ΝΑΤΟ, Ουκρανία, Συρία, Ανατολική Μεσόγειο, Αιγαίο, Συρία και κεντρική Αφρική, πολύ σύντομα θα του γυρίσει μπούμερανγκ.

Η Τουρκία προσπαθεί εναγωνίως και με πλήρη ασέβεια προς το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμφωνίες να επιβληθεί ως περιφερειακή δύναμη, πλην όμως αγνοεί ότι η περιοχή λόγω ισχυρών οικονομικών συμφερόντων ΗΠΑ και Ρωσίας δεν θα το ανεχθεί. Απλώς θέτει σε κίνδυνο την κρατική της μελλοντική υπόσταση και ύπαρξη.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.