Μια ανυπόμονη Τουρκία έτοιμη να εισβάλει στη βορειοανατολική Συρία.*

Γράφει ο Αντγος (ε.α.) Βασιλείου Αντώνιος**

Η Τουρκία έχει προειδοποιήσει εδώ και αρκετό καιρό για μια επικείμενη επίθεση της στη βορειοανατολική Συρία, όμως οι τελευταίες προειδοποιήσεις της υποδηλώνουν ότι αυτή τη φορά ο συνδυασμός της τουρκικής ανυπομονησίας και μιάς δοθείσας ευκαιρίας θα μπορούσε να οδηγήσει την Άγκυρα να ξεκινήσει τελικά τη στρατιωτική επιχείρηση.

Δεδομένου όμως ότι μια μονομερής επιχείρηση θα πλήξει σε μεγάλο βαθμό τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ουάσιγκτον πιθανότατα θα αντιδράσει με σημαντικά αντίποινα.

Στις 6 Αυγούστου, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan  επανέλαβε τις προειδοποιήσεις του ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να ξεκινήσει στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των Μονάδων Προστασίας του Κουρδικού Λαού (YPG) ανατολικά του ποταμού Ευφράτη στη βορειοανατολική Συρία. Η τελευταία ανακοίνωση εξεδόθη δύο ημέρες αφότου ο Erdogan  είπε ότι η Άγκυρα έχει ήδη ενημερώσει τόσο τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και τη Ρωσία για τα σχέδια της.

Αυτό ασφαλώς δεν είναι η πρώτη προειδοποίηση της Τουρκίας για μια επικείμενη επίθεση στη βορειοανατολική Συρία. Η Τουρκία επί μακρόν να εκδηλώνει την επιθυμία να προωθηθεί στην περιοχή, όπου οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF) με επικεφαλής  τους Κούρδους του YPG κατέχουν το έδαφος. Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν έχει εισβάλει λόγω της παρουσίας των αμερικανικών στρατευμάτων εκεί, καθώς και της αντίθεσης της Ουάσιγκτον σε οποιαδήποτε τέτοια κίνηση. Ωστόσο, η υπομονή της Άγκυρας φαίνεται να έχει τελειώσει και πολλοί παράγοντες υποδηλώνουν ότι η Τουρκία θα κάνει την εισβολή αργά ή γρήγορα και ανεξάρτητα από το οικονομικό κόστος που θα επιφέρει στην οικονομία της.

Ο πρωταρχικός παράγοντας που προκάλεσε την απόφαση της Τουρκίας για εισβολή ήταν η αποτυχία των Αμερικανό-Τουρκικών διαπραγματεύσεων για το θέμα. Για μήνες, η Άγκυρα εξέφρασε την επιθυμία ότι οι δύο χώρες θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια σημαντική ζώνη ασφαλείας στη βορειοανατολική Συρία που θα επέτρεπε στα στρατεύματα της να εισέλθουν στην περιοχή χωρίς την αναπόφευκτη επιδείνωση των διμερών δεσμών που θα προκαλούσε μια μονομερή τουρκική επιχείρηση. 

Η Τουρκία πιέζει για δημιουργία ζώνης 32 χιλιομέτρων (20 μιλίων) κατά μήκος των Τούρκο-συριακών συνόρων ανατολικά του ποταμού Ευφράτη η οποία θα παράξει μία σημαντική νεκρή ζώνη «buffer zone» μεταξύ των δυνάμεων του YPG και της Τουρκίας, θα επιτρέψει στην Άγκυρα να επανεγκαταστήσει Σύριους πρόσφυγες στην περιοχή της νεκρής ζώνης και έτσι να αλλοιώσει τη συνοχή των κουρδικών περιοχών δημιουργώντας φιλικά προσκείμενους πληθυσμούς όπως έχει κάνει δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι το YPG απέρριψε κατηγορηματικά την πρόταση αυτή, αντιτάσσοντας ότι θα συμφωνούσε μόνο σε μία ζώνη 5χλμ. και μόνο στις περιοχές των συνόρων οι οποίες δεν έχουν πληθυσμό, καθώς ορισμένες από τις μεγαλύτερες πόλεις της περιοχής βρίσκονται ακριβώς στα σύνορα της Τουρκίας. Επιπλέον, το YPG δήλωσε ότι δεν θα δεχτεί καμία ζώνη ασφαλείας υπό τον έλεγχο της Τουρκίας.

Στις 5 Αυγούστου αντιπροσωπεία του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας έφθασε στην Τουρκία για διαπραγματεύσεις για το αδιέξοδο, προσφέροντας μια συμβιβαστική πρόταση που περιλαμβάνει μια ζώνη ασφαλείας 14 έως 15 χιλιομέτρων κατά μήκος ενός τρίτου των Σύριο - τουρκικών συνόρων ανατολικά του Ευφράτη, το οποίο θα περιπολείται  από κοινού από αμερικανικές και τουρκικές δυνάμεις. Εάν οι συνομιλίες αυτές αποτύχουν, είναι πολύ πιθανόν η Τουρκία να προχωρήσει σε μονομερή ενέργεια στη βορειοανατολική Συρία με τις δεκάδες χιλιάδες ετοιμοπόλεμα στρατεύματα της τα οποία έχει αναπτύξει στα σύνορα.

Η Άγκυρα εκφράζει την ανησυχία ότι εάν περιμένει ακόμη, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βρουν τον απαιτούμενο χρόνο για την μεταφορά περισσότερων συμμαχικών στρατευμάτων στην περιοχή, κάτι που θα καταστήσει πολιτικά πιο δαπανηρό για την Τουρκία να παρέμβει. Παράλληλα, η Τουρκία κατόρθωσε να επιτύχει μια σημαντική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τη Ρωσία, καλύπτοντας έτσι τις δυνάμεις και συμμάχους τους που βρίσκονται στο υπό κατοχή Idlib στη δυτική Συρία. Όμως, όπως αποδεικνύεται από τις επανειλημμένες αεροπορικές επιδρομές του Συριακού Στρατού εναντίον των ανταρτών στις 5 Αυγούστου, η κατάπαυση του πυρός είναι εγγενώς εύθραυστη, πράγμα που σημαίνει ότι η Τουρκία έχει μόνο ένα περιορισμένο παράθυρο για να ξεκινήσει μια επίθεση στα βορειοανατολικά, πριν σχεδόν σίγουρα επαναληφθούν  οι εχθροπραξίες στη βορειοδυτική Συρία.

Ανεξάρτητα από την προοπτική πιθανής λήξης της εκεχειρίας στο Idlib, η ίδια η εκεχειρία υποδηλώνει ότι η Ρωσία έδωσε το πράσινο φως στα σχέδια της Τουρκίας στα βορειοανατολικά, με τη Μόσχα αναμφιβόλως να επιχαίρει για την βαθιά ρωγμή μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας που θα προκύψει ως αποτέλεσμα της επιχείρησης αυτής.

Φυσικά, μια τουρκική επίθεση εναντίον του SDF ανατολικά του Ευφράτη θα τινάξει στον αέρα τις Αμερικάνο -τουρκικές σχέσεις, και ακόμη περισσότερο υπάρχει ο πρόσθετος κίνδυνος μιας αντιπαράθεσης μεταξύ των εισερχόμενων τουρκικών στρατευμάτων και των στρατευμάτων των ΗΠΑ που σταθμεύουν στην περιοχή. Εξίσου ανησυχητική για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι η προοπτική ότι οι μάχες μεταξύ των Τούρκων και του SDF θα μπορούσαν να επιτρέψουν στα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους να επωφεληθούν από το χάος και να ανασυγκροτηθούν.

Μέχρι τώρα, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump αντιστάθηκε στην επιβολή ρητρών και άλλων κυρώσεων κατά της Τουρκίας, αλλά η Ουάσιγκτον πιθανόν να εφαρμόσει νέες κυρώσεις κατά της Άγκυρας μετά από οποιαδήποτε τέτοια Τουρκική επιχείρηση, προκαλώντας περαιτέρω εχθρότητα μεταξύ των δύο κρατών. Σε απάντηση, η Άγκυρα μπορεί να επιλέξει να αντιδράσει εναντίον των εταιρειών των Η.Π.Α. που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία, ενώ πιθανότατα θα επιδιώξει ακόμη στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα για να αντισταθμίσει τη διαβρωτική της σχέση με τις ΗΠΑ.

Τελικά ο Erdogan είναι συνεπής ως προς ένα πολιτικό μέτωπο: Δίνει προτεραιότητα στην εθνική ασφάλεια έναντι των ανησυχιών της οικονομίας και καθώς η Τουρκία προετοιμάζεται να εισβάλει στη βορειοανατολική Συρία, η χώρα πρόκειται να αντιληφθεί πόσο χαμηλά βρίσκεται η οικονομία της καθώς και οι σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα Τύπος της ΗΠΕΙΡΟΥ στις 14 Σεπ. 2019.

** Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (info@antoniosvasileiou.gr).