Πρωτόκολλο Φλωρεντίας 17ης Δεκεμβρίου 1913.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Η Συνθήκη του Λονδίνου (30/05/1913) είχε ορίσει μια διεθνή επιτροπή για τον καθορισμό των ορίων μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Η επιτροπή αυτή, σε συνεδρίαση της στη Φλωρεντία, οριστικοποίησε ένα κείμενο το οποίο καθόρισε την οροθετική γραμμή η οποία παραχώρησε την Βόρεια Ήπειρο στην Αλβανία. Η Ελλάδα αν και διαμαρτυρήθηκε έντονα, τελικά το αποδέχθηκε.

Η Διεθνής Οροθετική Επιτροπή ξεκίνησε τις εργασίες της στο Μοναστήρι, με σχετική καθυστέρηση, στις 4 Οκτωβρίου 1913, όταν ανακοινώθηκαν και οι όροι υπό τους οποίους θα διεξαγόταν η έρευνα της Επιτροπής στους κατοίκους της Βόρειας Ηπείρου. Σύμφωνα με αυτούς, η Επιτροπή δεν θα δεχόταν καμία άλλη ελληνική ή αλβανική επιτροπή, ενώ κατά τη διάρκεια της έρευνας στα χωριά της περιοχής δεν θα συνόδευε την Επιτροπή κανένα άτομο ελληνικής ή αλβανικής καταγωγής. Οι συζητήσεις των μελών της Επιτροπής θα παρέμεναν μυστικές, η δε απόφαση για το επόμενο χωριό θα λαμβανόταν μετά την αναχώρηση από το προηγούμενο.

Τα μέλη της Επιτροπής αποτελούσαν οι εξής:

• Ο Βρετανός αντισυνταγματάρχης Doughty Wylie και ο βοηθός του, λοχαγός King,

• Ο Αυστριακός M.Billinsky, γενικός πρόξενος στα Ιωάννινα, γνωστός για την ανθελληνική του δράση,

• Ο Ρώσος συνταγματάρχης P. Goudime Levkovitch, στρατιωτικός ακόλουθος στη ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα,

• Ο Γάλλος αντισυνταγματάρχης πυροβολικού A.Lallemand και ο βοηθός του M.Krayer, υποπρόξενος στο Βόλο,

• Ο Γερμανός αντισυνταγματάρχης G. G. Tierry και τέλος

• Ο Ιταλός N. Labia, πρόξενος στα Ιωάννινα και ο βοηθός του, λοχαγός Fartunato M. Castoldi, αμφότεροι αρνητικά διακείμενοι έναντι των ελληνικών θέσεων στο ζήτημα του καθορισμού των ελληνοαλβανικών συνόρων.

 Με το Πρωτόκολλο αυτό της Φλωρεντίας της 17/12/1913, οι βόρειες περιοχές της Ηπείρου μετονομάστηκαν «Νότιος Αλβανία», οι δε Έλληνες Ηπειρώτες «Ελληνική Μειονότητα».

Στις 9/11/1921, η Πρεσβευτική Διάσκεψη αποφάσισε την οριστική ενσωμάτωση της Β. Ηπείρου στην Αλβανία. Η απόφαση υπογράφτηκε από τους αντιπροσώπους των κυβερνήσεων Μ. Βρετανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ιαπωνίας, οι οποίοι αναγνώρισαν ένα συρφετό ληστών, δολοφόνων και παντοειδών κακούργων, όπως τους αποκαλούσε μέχρι το τέλος της Διάσκεψης ο Γάλλος αντιπρόσωπος, ως συντεταγμένο, κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, με βάση το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913).

Με την απόφαση της ίδιας Πρεσβευτικής Διάσκεψης, αποφασίστηκε η σύσταση διασυμμαχικής τετραμελούς επιτροπής για τη διαχάραξη των νοτίων και νοτιοανατολικών συνόρων της Αλβανίας.

Η επιτροπή αυτή, είχε επικεφαλής τον Ιταλό στρατηγό Tellini (Τελίνι). Η δολοφονία του Τελίνι και της ακολουθίας του από αγνώστους κοντά στην λίμνη Ζαραβίνα Ιωαννίνων στις 27/8/1923 είχε ως αποτέλεσμα να διακοπούν οι εργασίες της.

Στα τέλη Μαρτίου 1924, η επιτροπή τελικά ολοκλήρωσε τις εργασίες της και υπέβαλε το πόρισμα της στην Πρεσβευτική Διάσκεψη, η οποία, μετά από πιέσεις της Ιταλίας, στις 19/4/1924, ανακοίνωσε στον Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι, ότι η Ελλάδα έπρεπε να δώσει στην Αλβανία, εκτός της Βορείου Ηπείρου, και πρόσθετο ελληνικό έδαφος κοντά στις Πρέσπες. Το πρόσθετο αυτό έδαφος που με υπόδειξη της Ιταλίας δόθηκε στην Αλβανία, βρίσκεται, κοντά στις Πρέσπες και περιλαμβάνει 14 ελληνικά χωριά που από το 1912 βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση στην περιοχή Φλώρινας – Καστοριάς, με αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό, με δικαιολογία τη διόρθωση των συνόρων των δύο χωρών. Τα χωριά αυτά ήταν : Άνω Γκορίτσα, Βερνίκι, Γκλομποτσάνη, Ζαγραδέτσι, Ζαρόσκα, Καπέστιτσο, Κάτω Γκορίτσα, Λέσκα, Πούστετς, Ρακίτσα, Σούλεν, Σούετς, Τέρστενικ και Τσέριε, επειδή δεν κατοικούσαν σε αυτά τα χωριά καθόλου χριστιανικοί πληθυσμοί.

Η οριστική επιδίκαση της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία, επικυρώθηκε στις 27/11/1925 με το Δεύτερο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, που υπογράφτηκε από τους:

• Στρατηγό Pietro Cazzera (Ιταλός),
• Συνταγματάρχη I.A. Ordioni (Γάλλος),
• Αντισυνταγματάρχη F. Giles (Βρετανός) και τον Έλληνα
• Αντισυνταγματάρχη Χρήστο Αβραμίδη.

Η παραχώρηση της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία, πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι γνωστή η κήρυξη της Αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου τον Φεβρουάριο του 1914 και ο ένοπλος αγώνας των Ηπειρωτών εναντίον του νεοσύστατου αλβανικού στρατού ο οποίος διοικούνταν από Ιταλούς και Ολλανδούς αξιωματικούς.

Η Ευρώπη επέτρεψε και οι Μεγάλες Δυνάμεις διέπραξαν ένα έγκλημα,  υποκλινόμενες στις ιταλικές ορέξεις να κάνει την Αλβανία όσο το δυνατόν μεγάλη, με μόνον σκοπό να τη μοιραστεί αργότερα με την Αυστροουγγαρία, νομίζοντας ότι η συνένοχος της θα την αφήσει να εγκατασταθεί στον Αυλώνα και να τον κάνει πρωτεύουσα της Ιταλικής αποικίας στην Αλβανία.

Τριακόσιες πενήντα χιλιάδες αληθινοί Έλληνες των οποίων και μόνο τα ονόματα δηλώνουν την ελληνικήν καταγωγή, κατόρθωσαν να κρατήσουν την εθνικότητα των εναντίον των Τούρκων και όταν έφθασαν τα ελληνικά στρατεύματα προς απελευθέρωση των από τον Οθωμανικό ζυγό, τους είπαν και τους επανέλαβαν, ότι τώρα ήταν οριστική η αποκατάσταση των στην μητέρα πατρίδα, ξαφνικά και χωρίς καμία προειδοποίηση, χωρίς να λάβουν για τους δυστυχείς αυτούς πληθυσμούς καμίαν εγγύηση, τους είπαν : «καληνύχτα σας αγαπητοί συμπατριώτες και καλή τύχη με τους ληστές Αλβανούς!!»  

 

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.